91

Właściwości odmiany ustnej wynikające ze specyfiki komunikacji „twarzą w twarz” 91

Ciąg mowy składa się nierzadko z następujących po sobie samogłosek krótkich i długich, por.: A koogóż to nie widzą moje ooczy! Wiitaj! (radość z nieoczekiwanego spotkania); Nieprzeszkaadzaj!Idź sstąd (irytacja).

W wypowiedzi mówionej bywa także wykorzystywane tempo mówienia, rytm i barwa głosu. Operowanie tymi elementami służy przekazywaniu dodatkowych sensów, zwykle natury emocjonalnej, np. w czasie kłótni czy sprzeczki głos mocny, podniesiony, często przechodzący w krzyk ma podkreślić wypowiadane racje, z kolei głos ściszony przechodzący w szept znaczy, że przekazywana informacja jest poufna, nie można jej mówić publicznie.

Wymowa szybka, tak częsta w nieoficjalnym wariancie odmiany ustnej, powoduje znaczne uproszczenie w obrębie poszczególnych wyrazów, np. panie psorze, redukcję grup spółgłoskowych, np. porzonny ‘porządny’, osłabienie wymowy samogłosek, np. wogle, osłabienie wygłosu poszczególnych wyrazów. Wymowa taka prowadzi często do zakłóceń w odbiorze komunikatu.

Właściwości odmiany ustnej wynikające ze specyfiki komunikacji „twarzą w twarz”

Odmiana ustna języka ogólnego jest głównie zdeterminowana przez trzy czynniki, których źródłem jest specyfika komunikacji mówionej „twarzą w twarz”, a mianowicie przez:

1    - dialogowość mowy;

2    - spontaniczność procesu mówienia;

3    - sytuacyjność, czyli powiązanie dialogu z sytuacją.

Dialogowość mowy wynika z bezpośredniego kontaktu mówiących (nadawcy z odbiorcą), między którymi istnieje relacja partnerska „jary”. Między partnerami rozmowy występuje sprzężenie zwrotne polegające na przemienności ról mówiącego i słuchającego. Bezpośredni kontakt między rozmawiającymi powoduje, że w odmianie ustnej, szczególnie w jej wariancie nieoficjalnym, istnieje bogaty i zróżnicowany repertuar środków językowych nazywanych operatorami kontaktu (w innej terminologii sygnałami fatycznymi bądź konatywnymi). Są to takie wyrażenia, których pry-marną funkcją jest nawiązanie kontaktu między nadawcą a odbiorcą, jego podtrzymywanie, wygaszanie i definitywne kończenie. Jest to bardzo charakterystyczny rys polszczyzny mówionej w jej różnych wariantach, także regionalnych. Tego typu formuły występują rzadko w polszczyźnie pisanej "Ożóg, 1990).

Bezpośredni kontakt mówiących powoduje, że w odmianie ustnej bardzo ■•. ażną rolę odgrywają inne kody ściśle współdziałające z kodem dźwięko-