94 (7)

94 Konstytucyjny status jednostki

79. Zasada równości została ogólnie zapisana w art. 32 konstytucji (a na szczebl. międzynarodowym chroni ją m.in. art. 14 EKPCz oraz, jeszcze nieobowiązujący, Protokół 12 do tej Konwencji), tym razem jednak chodzi o zasadę już wcześniej obecną ; w polskich normach konstytucyjnych i mającą bogatą treść orzeczniczą. Sama idea ; równości wywodzi się zresztą jeszcze z antycznych demokracji (przypomnieć należy greckie pojęcie isonomia). ale współczesną treść zyskała dopiero w okresie rewolucji francuskiej (przypomnijmy jej hasło: ..Wolność, równość i braterstwo" oraz przepis = art. I Deklaracji z 1789 roku: „Ludzie rodzą się i pozostają wolni i równi w prawach”). ; Od tego też czasu zaczęły zarysowywać się trzy podstawowe wymiary równości:

1)    w sytuacji prawnej obywateli.

2)    w możliwościach wpływania obywateli na proces sprawowania władzy politycznej,

3)    w sytuacji ekonomicznej i szansach jej poprawienia.

Zasada równości znajduje ujęcie (choć w różnych formach) we wszystkich chyba współczesnych konstytucjach. Artykuł 32 konstytucji z 1997 roku nawiązuje w swoich sformułowaniach do art. 67 ust. 2 dawnych przepisów konstytucyjnych i określa:

1)    zasadę równości wobec prawa.

2)    zasadę równego traktowania wszystkich przez władze publiczne,

3)    zakaz dyskryminacji w' życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Zestawienie tego zapisu konstytucyjnego z dotychczasowym orzecznictwem l Trybunału Konstytucyjnego (aktualność tego orzecznictwa na tle nowej konstytucji j potwierdzono wyrokiem z 16 grudnia 1997 roku. K 8/97) pozwala na dokonanie następujących ustaleń.

Po pierwsze, zasada równości oznacza w tym samym stopniu równość wobec prawa (tzn. nakaz równego traktowania przez organy władzy publicznej w procesie stosowania prawa), co i r ó w n o ś ć w p r a w i e (tzn. nakaz uwzględniania zasady równości przy kształtowaniu treści obowiązującego prawa).

Po drugie, zasada równości oznacza - w najogólniejszym ujęciu - nakaz jednakowego traktowania podmiotów i sytuacji podobnych (identycznych), a więc kryje się w niej założenie różnego traktowania podmiotów i sytuacji, które nie mają podobnego (identycznego) charakteru. Tym samym sprawą podstawową jest zawsze odpowiedź na pytanie, czy owo podobieństwo podmiotów bądź sytuacji zachodzi. W znacznym stopniu zależy to od kryterium, w oparciu o które owo podobieństwo mierzymy -pojawia się tu pojęcie „cecha relewantna", to znaczy cecha, której występowanie przesądzać ma o spełnieniu przesłanki podobieństwa. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny: .,[...] konstytucyjna zasada równości wobec prawa (równości w prawie) [...] polega na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych) charakteryzujące się daną cechą istotną (relewanlną) w równym stopniu mają być traktowane równo. A więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących” (orzeczenie z 9 marca 1988 roku. U 7/87).

Po trzecie, zasada równości odnosi się do sytuacji prawnej adresata, a me kryje się w niej zakaz istnienia faktycznych (socjalno-ekonomicznych) nierówności w społeczeństwie. Niemniej w pewnych sytuacjach prawo może stwarzać pewne przywileje