9str

66 2. PODSTAWOWE KATEGORIE POLITOLOGICZNE

1)    skutecznego uczestnictwa w wyborze delegatów do państwowych i samorządowych lub centralnych i lokalnych organów przedstawicielskich (potrzeba elekcji);

2)    organizowania się, tzn. tworzenia struktur związanych z uczestniczeniem w życiu politycznym w celu wywarcia wpływu na zachowanie grupy rządzącej, a tym samym i na bieg wydarzeń politycznych (potrzeba koalicji);

3)    skutecznego oddziaływania pośredniego, tj. poprzez swych przedstawicieli w organach reprezentacji centralnej i lokalnej na decyzje podejmowane przez organy wykonawcze;

4)    bezpieczeństwa osobistego, polegająca głównie na ochronie nietykalności osobistej jednostki i jej mieszkania;

5)    nieskrępowanej wypowiedzi we wszystkich dziedzinach życia osobistego i publicznego, między innymi w dziedzmie poglądów filozoficznych, religijnych, moralnych, politycznych, ekonomicznych itp. (potrzeba ekspresji).¹

Potrzeby polityczne można klasyfikować różnorako. A. Bodnar dzieli je na:

1)    mikrospołeczne, wyrażające dążenia do zewnętrznej aprobaty własnych ocen oraz do odnoszenia satysfakcji ze społecznego działania, szczególnie tego, które idzie w kierunku racjonalizacji życia publicznego;

2)    makrospołeczne, łączące się z poczuciem więzi np. z własnym narodem czy grupą wyznaniową poczuciem odpowiedzialności za losy państwa i narodu, sojuszami w układzie międzynarodowym itd.²

Nieco odmiennie sklasyfikowali potrzeby polityczne P. Dobrowolski i S. Wróbel. Opierając się na kryterium znaczenia społecznego i poziomu uświadomienia, wskazali na potrzeby 1) racjonalne i nieracjonalne; 2) realne i idealne; 3) prawdziwe i fałszywe; 4) intelektualne i pozainte-lektualne.³

Klasyfikacji potrzeb politycznych można jeszcze przytaczać wiele, uważamy jednak, iż te przez nas przedstawione wystarczą do zilustrowania omawianych przez nas problemów.

2.4.2. Interesy polityczne

Interesy polityczne stanowią jedną z form interesów społecznych.⁴ Wszelkie zaś potrzeby jednostek lub grup społecznych, które wyrażają konieczność zbiorowego współdziałania w celu opanowania obiektywnych warunków istnienia i rozwoju w zakresie danej potrzeby, możemy nazwać interesem jednostek (interesem jednostkowym) lub grup społecznych (zbiorowym, społecznym).⁵

Zdaniem R. Herbuta, aby zrozumieć problem interesu politycznego, należy poznać wzajemne relacje pomiędzy państwem a społeczeństwem.⁶ Dla zwolenników pluralistycznej wizji społeczeństwa państwo jest siłą neutralną, a polityka jest wypadkową przetargów interesów pomiędzy różnymi grupami społecznymi. Nieco inaczej podchodzą do tego problemu rzecznicy interwencjonizmu państwowego, rezygnują oni bowiem często z traktowania społeczeństwa jako aktywnego podmiotu polityki. W istocie stosunki zachodzące pomiędzy państwem a społeczeństwem nie przybierają tak jednostronnych form, a jest to raczej zjawisko wzajemnych oddziaływań. Współczesne państwo „tworząc” niejako społeczeństwo określa bowiem prywatne interesy i jednocześnie poprzez swoje działania stwarza gwarancje ich istnienia.⁷

Rozpatrując kategorię interesu politycznego Z. Zarzycki wskazał, iż można ją rozpatrywać na dwóch płaszczyznach. Wyróżnił

1

   fCBiskupski: Problemy ustrój o dawstwa, Toruń 1968, ss. 29-30.

2

   Cyt za T. Langer, L. Starosta: St?^Aategie i mechanizmy przezwyciężania konfliktów społecznych. (Próba systematyzacji), „Studia Nauk Politycznych”, 3(1988), ss. 78-79.

3

   Dobro wolski, Wróbel: Wprowadzenie..., s. 100.

4

   W interesujący sposób określono interes polityczny w A Dictionary of the Social Sciences, (ed. by) J. Gould & W. L. Kolb, The Free Press, New York 1964, s. 343. Wskazano tam, iż interes polityczny może oznaczać: 1. twierdzenie warte rozważenia (nie ma takiego znaczenia w języku polskim); 2. prawo do udziału w czymś; 3. prawo do brania udziału w jakiejś działalności: 4. wszystko co jest korzystne dla osoby lub grupy, ponieważ daje osobie lub grupie to, czego ta osoba łub grupa chce lub uważa za zadawalające; 5. grupę, która ma wspólny interes w sensie zdefiniowanym w pkt 4 (grupa interesu); 6. każdy podmiot, tak ważny dla tych, którzy' do niego dążą, iż pomaga on im określić reguły postępowania, których są zobowiązani przestrzegać, oraz ich sądy wartościujące.

5

   Por. Ciesielski i in.: Nauka o polityce..., s. 111; J. P. G i e o r g i c a: Kategoria interesu i jej rola w teorii polityki, [w:] Wprowadzenie do teońi polityki, (red.) J. P. Gieor-gica, Warszawa 1982, t. II, s. 58 oraz J. J. W i a t r: Interests, Political Relations and Political Parties, [w:] Political Sciences in Poland, PWN. Warszawa 1979, ss. 107-108.

6

   Por. R. Herbut: Interesy polityczne, [w:l Kategorie analizy politologicznej, (red.) A. W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wyd. UWr, Wrocław 1991, s. 54.

7

   Herbut: Interesy polityczne..., s. 54.