apoptoza037

rowy udział modyfikacji fos fory lacja-de-fosforylacja ważnych dla przebiegu apo-ptozy białek, tj. zarówno kaspaz, jak i białek rodziny Bcl-2.

W laboratorium Ruvolo [207, 208] badano wpływ fosforylacji na funkcje białka „przeżycia" — Bcl-2. Mutacje genu Bcl-2 w potencjalnych 7 miejscach modyfikacji jego białkowego produktu ujawniły, że fosforylacja Ser " regionu regulatorowego inhibitora ma istotne znaczenie (por. rys. 23.10). Ta potranslacyjna modyfikacja wydaje się potrzebna do ujawnienia pełnej i skutecznej antyapoptotycznej aktywności Bcl-2. Fosforylacja Bcl-2 mogą przeprowadzać różne kinazy, m.in. MAPKs (JNK, ERK1/2, kinaza p38), PKCa. Natomiast de fosforylacja Bcl-2 jest w głównej mierze katalizowana przez fosfatazę PP2A obok ograniczonego udziału fosfataz PP1 i PP2B. Wydaje się, że ccramid bezpośrednio aktywuje defosforylację Bcl-2 przez fosfatazę PP2A doprowadzając do utraty jego funkcji, jako inhibitora apoptozy [208].

23.6.2. Białka IAP

Geny kodujące regulatory apoptozy będące wyłącznie jej inhibitorami, tzw. białka IAP (ang. inhibitory a.poptosis prote-ins)_y zidentyfikowano po raz pierwszy w genomie owadzich bakulowirusów [40]. Białka IAP okazały się czynnikami ochraniającymi komórki gospodarza zainfekowane wirusami przed śmiercią. Jedno z tych białek, opisywane jako p35, hamuje aktywność kilku kaspaz (-1, -3, -6. -7, -8 i -10) [23J. Po wniknięciu wirusa do komórek gospodarza białko to ulega cięciu przez jedną z kaspaz, a wtedy produkty rozszczepienia tworzą tioestrowe wiązania z docelową kaspazą powodując jej inak-tywację [282]. Inny wirusowy inhibitor apoptozy (wirusa krowianki) — crmA (ang. cytokine response modifier A) hamujący aktywność kaspazy-1 i -8 należy do blokerów proteaz serynowych z grupy serpin; działa jako pseudosubstrat, który wiąże wspomniane kaspazy [248]. Kolejne badania wykazały, że homologi wirusowych inhibitorów apoptozy występują powszechnie, zarówno u bezkręgowców, jak i kręgowców [48]. Dotychczas u ssaków opisano kilka białek IAP (XIAP, HIAP1, HIAP2. NAIP, surwiwina, liwina) [103, 226]. Doniesienia literaturowe ostatnich lat wiążą mechanizmy działania białek IAP z zakłócaniem przez nic przekazu sygnału apoptotyczncgo czy przeżycia poprzez tworzenie kompleksów między nimi a białkami uczestniczącymi w realizacji programu apoptozy, tj. głównie z kas-pazami. ale również z białkami adaptoro-wymi, np. TRAF, czynnikiem transkryp-cyjnym NFkB, czy białkami — blokerami ich aktywności, wykrytymi zarówno u owadów, jak i ssaków [93, 103, 203].

Struktura i aktywność. Białka IAP zawierają łańcuchy o zróżnicowanej długości (ok. 150-1500 aminokwasów). Cechuje je obecność dwóch typów motywów sekwencyjnych, tj. domeny BIR (ang. baculoriml \AP-like repecit) liczącej około 65-80 aminokwasów oraz domeny RING (ang. really interesting new gene)_% zlokalizowanych odpowiednio na N- i C-końcu cząsteczki [93, 103]. Domenę BIR. która w części IAP występuje w powtórzeniach (1-3), charakteryzuje obecność sekwencji CvsX2Cys i CysX6His, wskazujących na wiązanie jonów Zif *. Większość białek IAP zawiera domenę RING o naturze palca cynkowego, która zgodnie z ostatnimi doniesieniami Yanga i wsp. [286] wykazuje aktywność E3 ligazy ubikwityna-białko. W poznanych IAP domeny BIR i RING spina odcinek o różnej długości zwany łącznikiem. Jak dotychczas najlepiej poznano budowę i mechanizm działania najefektywniejszego inhibitora apoptozy komórek ludzkich białka XIAP (ang. \-linked inhibitory apoptosis protein) [103, 226].

Domeny BIR białka XIAP. Białko XIAP, w którym występują aż trzy domeny BIR, może hamować oddzielnie kaspa-