ble13

zaburzenie umiejętności uogólniania i abstrakcyjnego myślenia utrudnia zrozumienie przez dziecko otaczającego środowiska, a tym samym umiejętności formułowania wypowiedzi.

Histogram 12

Srak umiejętności uogólniania

poniżej 7 lat    powyżwej 7 lat    cała grupa

Źródło: Badania własne 5.6. PREFERENCJE KOMUNIKACYJNE

W końcowej części rozdziału chciałbym poruszyć kwestie dotyczące charakterystyki moWy osób z autyzmem. Zaprezentowane zostaną badania dotyczące nastawienia tych osób do komunikacji. Warunki rodzinne i środowiskowe, nasilenie autyzmu miały wpływ i determinowały rozwój mowy. W przypadku badań za pomocą Kwestionariusza Oceny Zachowań Komunikacyjnych oraz Kwestionariusza Zachowania Nielingwistycznego Dziecka można wskazać drogę terapii.

Jeżeli chodzi o nastawienie do komunikacji jako środka porozumiewania się można stwierdzić, iż większość dzieci była nastawiona do niej pozytywnie (46 -83,6%), w tym 32 chłopców i 14 dziewczynek, co miało swój równomierny obraz w odniesieniu do wieku, w jakim były dzieci (poniżej 7 roku życia 1:4, u chłopców 1:5, a powyżej 7 roku życia 1:3, u chłopców 1:5). Obliczenie hipotezy H₀, która miała określić zależność pomiędzy nastawieniem komunikacji werbalnej a płcią badanych, wykazało brak takiej zależności.

Większość badanych dzieci (83,6%) była pozytywnie nastawiona do komunikacji, często próbowała artykułować dźwięki jednak z różnym efektem. Rodzice zwracali uwagę na trudności z ich formułowaniem, co często ograniczało próby komunikacji. Reakcje językowe badanych dzieci przypominały starania afatyków dokonywane podczas zajęć rehabilitacyjnych. t28

1C0'

Pozytywne nastawienie do Komunikacji werbalnej

30'

so-

%

40

20-

0

poniżaj 7 lat

powyżej 7 lat

cała grupa

Źródłu. Badania własne

Pozostała grupa to dzieci nie mówiące lub te, które przestały mówić. Pozytywne nastawienie do procesu komunikacji może świadczyć o ograniczonych trudnościach w nawiązywaniu interakcji społecznych. Jest to również wynik werbalnego komunikowania się środowiska oraz ciągłego stymulowania (nadawania wartości pozyty wnych) werbalnego przekazu przez dziecko.

Próby nauki dzieci z autyzmem komunikacji pozawerbalnych były czynione od lat sześćdziesiątych naszego stulecia (E. G. Carr, M. M. Konstantareas, J. D. Bonvilliano). Starano się wspomóc kształcenie komunikacji w indywidualnych przypadkach lub, jak E. G. Carr, dopiero przy braku pozytywnego efektu w werbalnym komunikowaniu się dziecka.

Na podstawie ukazanych badań wyodrębniono preferencje komunikowania się i oceniono ich poziom. Badaniami objęto 30 dzieci (54,5%). Pozostałe 21 dzieci z powodu jednorodnego ukierunkowania preferencji fonicznych w komunikacji nie objęto badaniami, gdyż wynik byłby z góry przesądzony. Dzieci te nie wykazywały uszkodzeń słuchu fonematycznego, pamięci słuchowej, kojarzenia wzorców słuchowych z pojęciami ani trudności z rozszyfrowywaniem przekazów w formie zdań. Próby komunikowania się fonicznego zwiększały się z wiekiem.

Podczas badań za pomocą Karty Oceny Zachowań Komunikacyjnych podzielono dzieci na dwa przedziały wiekowe związane z okresami rozwoju mowy, poniżej 7 roku życia - 30 dzieci i powyżej 7 - 20. Aby określić zależność pomiędzy rodzajem stosowanej komunikacji i płcią badanych dzieci, obliczona została hipoteza H₀₎ wykazując brak takiej zależności. Wśród 30 dzieci 4 (7,7; 9,8; 10,6; 12,0 lat) wykazało preferencje kanału gestowo-mimicznego nad fonicznym, w jednym przypadku (5,5 lat) obydwa kanały były jednakowo wykorzystane. Pozostali -25 dzieci - preferowali kanał foniczny w komunikowaniu się.

Zbliżone lub tożsame wyniki prezentowało w przypadku kanału gestowo-mimicznego i fonicznego 14 dzieci. Są to dzieci wymagające wsparcia komunikatu dwoma tu omawianymi kanałami działań polisensorycznych, wspomagąją-

129