CCF20080601003

Rys. 16-10. Tlenek azotu (NO) uruchamia rozkurcz mięśnia gładkiego w ścianie naczynia krwionośnego. (A) Na rysunku przedstawiono połączenie nerwu z naczyniem krwionośnym. (B) Sekwencja zdarzeń prowadząca do rozszerzenia się naczynia krwionośnego.

Acetylocholina uwolniona z zakończeń nerwów w ścianie naczynia krwionośnego uruchamia syntezę i uwalnianie NO przez komórki śródbłonka wyściełające to naczynie. NO dyfunduje z komórek śródbłonka do przylegających komórek mięśnia gładkiego, powodując rozkurcz (relaksację) komórek mięśnia. Należy podkreślić, że gazowy NO jest wysoce toksyczny przy wdychaniu i nie należy go mylić z podtlenkiem azotu (N2O) znanym jako gaz rozweselający

(B)

pobudzone zakończenie nerwu

(A)

komórki mięśnia gładkiego błona podstawna

komórka śródbłonka

arginma

■V

ł

ł

-acetylocholina

tlenek

azotu

NO związany z białkiem docelowym

SZYBKA DYFUZJA NO PRZEZ BŁONY

SZYBKA RELAKSACJA KOMÓRKI MIĘŚNIA GŁADKIEGO

komórka mięśnia gładkiego

komórka

śródbłonka

klicznego AMP, znacznie częściej używanej wewnątrzkomórkowej czą-eczki sygnałowej, której działanie omówimy później.

iektóre hormony przenikają przez błonę komórkową wiążą się z receptorami wewnątrzkomórkowymi

Gazy takie jak NO to nie jedyne cząsteczki sygnałowe, które mogą przenikać przez błony komórkowe. Hydrofobowe cząsteczki sygnałowe takie jak hormony steroidowe (w tym kortyzol, estradiol i testosteron) oraz hormony tarczycy takie jak tyroksyna (rys. 16-11) przechodzą przez błonę komórkową morki docelowej. Jednakże nie aktywują one enzymu wewnątrzkomórko-ego, ale wiążą się z białkami receptorowymi znajdującymi się w cytozolu łub jądrze. Tymi receptorami są białka zdolne do regulacji transkrypcji genów, przy czym w komórce nie poddanej stymulacji zwykle obecne są one w formie nieaktywnej. Po związaniu hormonu receptor ulega dużej zmianie konformacyjnej, co prowadzi do jego aktywacji, dzięki której może on inicjować lub hamować transkrypcję wybranego zespołu genów (rys. 16-12). Dla każdego typu hormonu istnieje odrębne białko receptorowe, a każdy

tyroksyna

Rys. 16-11. Niektóre małe hydrofobowe hormony wiążą się z receptorami wewnątrzkomórkowymi, które pełnią funkcję białek regulujących geny. Chociaż cząsteczki sygnałowe tego typu różnią się budową chemiczną i funkcją, wszystkie działają za pośrednictwem wewnątrzkomórkowych białek receptorowych. Receptory te nie są identyczne, ale są ewolucyjnie spokrewnione i należą do nadrodziny receptorów hormonów steroidowych białek regulujących geny. Miejsca powstawania i funkcje tych hormonów podano w tab. 16-1 (s. 537)

Ogólne zasady sygnalizacji komórkowej

541