CCF20090831011

XXIV Przedmowa tłumacza

mówi Marks —■ wielkość Fenomenologii polega na tym, że uchwyciła ona «istotę pracy i pojmuje człowieka przedmiotowego, człowieka prawdziwego, bo rzeczywistego, jako rezultat jego własnej pracy» ¹. U Hegla była to jesżcże praca abstrakcyjnie duchowa, jedyna postać pracy, jaką «zna i uznaje Hegel», a człowiek był istotą duchową «równoznaczną z samowiedzą»; u Marksa natomiast rzecz dotyczy pracy konkretnej, przetwarzającej przyrodę, oraz człowieka z krwi i kości, naprawdę rzeczywistego. Ten człowiek jest wytworem swojej własnej pracy, jest tworzeniem siebie samego w historii.

Podział dzieła nasuwa też szereg wątpliwości. W samym tekście mamy osiem równorzędnych rozdziałów oznaczonych liczbami rzymskimi, w Spisie rzeczy natomiast pierwsze trzy rozdziały połączone zostały w jeden, pod wspólnym tytułem «Świadomość» i cały układ przedstawia się 'w sposób następujący:

(A)    Świadomość

(B)    Samo wiedza

(C)    (AA) Rozum (BB) Duch (CC) Religia

(DD) Wiedza absolutna

Kwestia sporna dotyczy punktu «(C) (AA) Rozum»; Czy należy to czytać, tak jak chce Kuno Fischer, a za nim Hoffmeister:

(C) Rozum (AA) Rozum (BB) Duch itd.

tak, ii — jak wyjaśnia Kuno Fischer — w architektonice tej «Rozum» w^rystępuje dwukrotnie: jest trzecim szczeblem głównym «C» i zarazem jego pierwszym członem «C» — «(AA)» ² i —jak interpretuje Hoffmeister — sam rozum «wy stępuje kolejno i .jako taki> o., jako duch, 3 .jako religia i 4. jako wiedza absołutna» ³. Inni, głównie Lasson w swoim wydaniu Fenomenologii, a za nim Póggeler, interpretują to w ten sposób, że «C» jest rozdziałem bez tytułu, który dzieli się na

(AA) Rozum.

(BB) Duch itd., co stanowi zasadniczą różnicę, gdyż podług pierwszej interpretacji Rozum jest szczeblem podstawowym, któremu podporządkowane są wszystkie dalsze, a podług drugiej jest tylko podszczeblem ogólnego, nie posiadającego nazwy rozdziału «C»; Lasson nadaje nawet w swym wydaniu Fenomenologii nazwę temu rozdziałowi: Das absolute Subiekt (podmiot absolutny) — ale jest to chyba zbyt daleko idące uzupełnianie Hegla.

Tłumaczenie polskie oparte zostało na wydaniu Hoff-meistra z 1949 r. Na marginesie podane zostały odpowiednie stronice tego właśnie wydania. Tekst uzupełniony został jednak wprowadzonymi przez Lassona tytułami i podtytułami rozdziałów, które ułatwiają bardzo jego czytanie ⁴. Tytuły te wprowadzone zostały również przez Bailliego do tłumaczenia angielskiego, przez Hyp-polite’a do tłumaczenia francuskiego a ostatnio przez Szpeta do nowego tłumaczenia rosyjskiego z 1959 r. — Wszystkie te tytuły i podtytuły ujęte zostały w tekście w nawiasy graniaste, ale w Spisie rzeczy, ułożonym z uwzględnieniem tych tytułów, występują już bez nawiasów. Oprócz tego umieściliśmy, jako dokument, oryginalny Heglowski spis rzeczy w języku niemieckim. Uzupełnienia, wprowadzone do tekstu dla większej zrozumiałości, zostały również ujęte w nawiasy graniaste. Tekst pozostaje jednak mimo te — nieliczne zresztą — uzupełnienia bardzo trudny. Objaśnienia umieszczone pod tekstem nie pretendują do roli komentarza. Poza tłumaczeniem terminologii heglowskiej mają one za zadanie wyjaśnić te przejścia dialektyczne w rozumowaniu Hegla, które dla niego i jego uczniów były same przez się zrozumiałe, a dziś

1

Ibid. str. 143.

2

Kuno Fischer, Hegels Leben, Werke wid Lehre, Heidelberg 1901, t. I, str. 305.

3

Hegel, Phdnomenologie des Geistes, herausgegeben von J. Hoffmeister, Leipzig 1949, str. 576.

4

Opuściłem je tylko w Przedmowie, gdzie są moim zdaniem niepotrzebne.