CCF20091001006 tif

miologia Barthesa, wszyscy oni mieli na myśli naukę o znakach. Można więc przyjąć, że w rozpatrzonych dotychczas wypadkach słowa „semiotyka” i „semiologia” występowały jako równoznaczniki; różnica zatem polegała na brzmieniu wyrazów, a nie na odmienności ich sensu. '

Inne znaczenie słów „semiotyka” i „semiologia”

Taka sytuacja, mianowicie równoległe występowanie dwóch mniej więcej równoznacznych wyrazów „semiotyka” i „semiologia”, trwała bez przeszkód od roku 1916 aż do lat sześćdziesiątych. W krajach romańskich używano i używa się nadał przeważnie słowa „se-. miologia”; ostatnio praktyka ta przenosi się także do Anglii. Natomiast w Stanach Zjednoczonych, w krajach , słowiańskich i wśród piszących i mówiących po niemiecku przeważa wyraz „semiotyka”. Żadnemu z tych wyrazów nie można nic zarzucić pod względem językowym: słowo „semiologia” zostało ukute w sposób podobny do słowa „biologia”, a rzeczownik „semiotyka” — do rzeczownika „gramatyka”. Można by zatem na to ich równoległe występowanie patrzeć bez niepokoju i tak samo je tolerować, jak tolerujemy równoległe występowanie słów „butelka” i „flaszka”. Moglibyśmy na przemian używać wyrazów „semiotyka” i „semiologia” i nikomu by to nie przeszkadzało, . gdyby nie fakt, że niektórzy uczeni zaczęli korzystać z owej różnicy w brzmieniu i kształcie samych słów dla przeprowadzenia pewńych odróżnień pojęciowych. Oto parę przykładów.

Znany językoznawca duński, Hjełmslev, zastosował takie odróżnienie: semiotyka bywa

naukowa bądź nienaukowa; na temat , każdej z nich można prowadzić rozważania naukowe; otóż rzeczownik ,;semiologia” oznacza naukę, która ma za przedmiot semiotykę nienaukową. Semiologia więc stała się w tym ujęciu nauką uprawianą niejako na wyższym piętrze niż semiotyka, w tym wypadku semiotyka nienaukowa; stała się mianowicie nauką o semiotyce nienaukowej. Z kolei semiologia miała nad sobą jeszcze jedno piętro: metasemiologię, zajmującą się badaniem terminów występujących w obrębie semiolęgii (Hjelmslev, 1953: 85 i n.).

Inne . odróżnienie sensu słów „semiotyka" i „semiologia” zaproponował francuski semiotyk filmu, Metz. Pierwsze z nich, „semiotyka”, stosował w odniesieniu do formalizacji nauk przyrodniczych, a drugie, „semiologia”, do formalizacji nauk humanistycznych (Metz, 1966).

Nieco inne odróżnienie znajdujemy u Grei-maśa, znanego semiotyka francuskiego: istnieje nie. jedna semiotyka, lecz wiele semiotyk, • i nie jedna semiologia, lecz wiele semiologii. Rzeczownik „semiotyka” jest nazwą, nauk przyrodniczych, rozpatrywanych nie pod kątem ich struktury, lecz pod kątem stosowanej w nich procedury badawczej. Natomiast rzeczownik „semiologia” oznacza nauki humanistyczne, rozpatrywane pod tym samym kątem (Greimas, 1970:33). Wprawdzie więc, tak jak Metz. również i Greimas wiąże wyraz „semiotyka” z naukami przyrodniczymi, a wyraz „semiologia” z naukami humanistycznymi, ale nie chodzi' mu o formalizację tych dyscyplin; ma na myśli raczej wybrane zagadnienia z metodologii każdego z tych dwóch typów nauk.

Popularny semiotyk włoski, Eco, stosował przez pewien okres takie odróżnienie: słowem „semiologia” nazywał ogólną teorię zjawisk porozumiewania się, ujmowanych jako tworzenie komunikatów na podstawie konwencjonal-

/

15