CCF20091002008 tif

dobieństwo jest stosunkiem naturalnym. Na tak sformułowane pytanie nie można odpowiedzieć. Zdanie A jest podobne do B wymaga uzupełnienia, mianowicie informacji, pod jakim względem owo A jest podobne do B. Dopiero gdy powiemy, że A jest podobne do B pod względem c, będziemy mieli na myśli coś bardziej określonego: np. że ten oto sweter jest podobny do tej oto bluzki pod względem koloru, albo że dwie krople wody są do siebie — mniej Więcej — podobne pod względem przezroczystości. Zazwyczaj ów wzgląd, pod którym podobieństwo zachodzi, jest nie jedną cechą’, lecz ich zbiorem. Gdy np. mówimy o podobieństwie wyglądu dwóch przedmiotów, może w grę wchodzić zarówno ich kształt, jak kolor i wielkość. Podobieństwo geometryczne dwóch figur polega nie tylko na równości odpowiadających sobie kątów w każdej z nich, ale i na proporcjonalności boków. Czasem chodzi nam o cechy obiektywne, czasem zaś o subiektywne,, jak kiedy np. mówimy, źe dwa przedmioty są dla nas podobnie wartościowe. Jak widać, raz jako podstawę podobieństwa obieramy cechy absolutne, kiedy indziej zaś relatywne.

Gdy powiadamy, że A jest podobne do B pod względem e, mamy niekiedy na myśli, że zarówno A jest c, jak B jest c. W tym wypadku przymiotnik „podobny” ma charakter klasyfikacyjny: A albo jest e, albo nie jest; tak samo B: albo B jest c, albo nie jest; jeśli zarówno A, jak B, są c, to A i B są do siebie podobne pod względem c, w przeciwnym zaś razie — nie są podobne. Rzadko jednak posługujemy się słowem „podobny” w tego rodzaju wypadkach. Po pierwsze, dlatego że stosowniejsze wydają się tu zwroty „identyczny pod względem c” lub „taki sam pod względem c”, np. „takiego samego koloru” albo identycznego kształtu”: Po drugie zaś, pojęcie podobieństwa ze względu na jedną cechę c, jeśli w ogóle możliwe * przecie^ cechy, a zatem również ich podobieństwa, są z sobą związane — okazuje się mało przydatne. W tym bowiem sensie wszelkie dwie rzeczy, dwa zdarzenia,-zjawiska albo rzecz i zdarzenie, albo rzecz i zjawisko są pod jakimś względem, i to pod'niejednym, do siebie podobne — także przysłowiowy piernik i wiatrak: bo oba są przedmiotami materialnymi, bo oba zawierają związki organiczne, bo oba wchłaniają wodę — a z uwagi na cęchy relatywne — bo tak o jednym, jak

0    drugim właśnie mówimy.

Z tych względów częściej bodajże używa się przymiotnika „podobny” jako typologicznego, mając przy tym na myśli podobieństwo między A i B pod wielu względami. Wówczas właśnie mówimy, że A i B są do siebie podobne, krótko i bez wymieniania, pod jakże licznymi względami: np. siostry-bliźniaczki, bo tego samego wzrostu, włosy i oczy tego samego koloru, takiej samej budowy ciała, rysy takie same i taki sam temperament, jednakowa skłonność do przeziębień, identyczne upodobania; a już starsza i młodsza siostra mniej — powiadamy — s4 podobne, bó innego wzrostu,

1    różnią się usposobieniem, i mają odmienne zamiłowania. Jak widać, to typologiczne pojęcie podobieństwa jest —- w odróżnieniu od klasyfikacyjnego — stopniowalne. A stopniowal-ność ta polega na tym, że podobieństwo między A i B jest tym większe, im więcej cech wspólnych.prżysługuje A i B, a niekiedy także ■— im cechy te są z pewnego punktu widzenia i pod pewnym względem w danych okolicznościach ważniejsze.

Po tym przygotowaniu możemy ponowić nasze pytanie, czy podobieństwo między A i B jest stosunkiem naturalnym. To zależy — odpowiemy — pod jakim względem podobień-