CCF20091002016 tif

znakiem ikonicznym. Nadal jest w pełni znakiem, tyle że nife tej osoby, lecz tamtej. Powiedzenie o, zdjęciu przedstawiającym jakiegoś mężczyznę: „to nie jest fotografia Jana”, nie znaczy tyle co „ten przedmiot nie jest fotografią”, znaczy natomiast „to jest fotografia, lecz osobą sfotografowaną nie był Jan”. Analogicznie powinniśmy powiedzieć, że wędrówka' Słońca po niebie jest znakiem, skoro ludzie używali jej jako znaku, i była znakiem krążenia Słońca wokół Ziemi, skoro ludzie używali tego znaku w. taki właśnie sposób, tyle że się mylili. Inny przykład: gdy przez wiele lat w naszej telewizji napis zapowiadający audycję popularnonaukową „Eureka” zaczynał się od dużej litery greckiej „2” (sigma), gdyż grafik telewizyjny myślał, że jest to greckie „E”, a żaden z redaktorów go nie wyprowadził z błędu, to wówczas, po pierwsze, „2” była znakiem, a ściślej była używana jako znak, a po drugie, była znakiem dźwięku „E”, czyli używano jej — błędnie — jako znaku dźwięku „E”.

Odpowiadając więc na pytanie, czy znakiem naturalnym może być tylko coś, co faktycznie pozostaje w naturalnym związku z tym czymś, czego jest znakiem, powiemy, że nie tylko: może nim być i bywa również coś,

0    czym jedynie myślimy, że w takim związku pozostaje, choć naprawdę tak nie jest.

1    to się odnosi do wszelkiego rodzaju znaków,, nie'tylko do naturalnych. O tym, że są znaka--mi, a ściślej, że ktoś ich w pewnym czasie jako znaków używa, decydują nie ich obiektywne relacje względem tego, czego są znakami, lecz subiektywne przekonania o zachodzeniu tych relacji, żywione przez użytkowników owych znaków. I w jednym, i w drugim wypadku mamy do czynienia ze znakami. I w jednym, i w drugim wypadku, to jest i wtedy, gdy związek znaku z tym, dó czego się on odnosi, zachodzi w rzeczywistości, a my jesteśmy tego świadomi, i wtedy, gdy zachodzi on wyłącznie w naszym mniemaniu, znaki te są w tym '• znaczeniu obiektywne,- że faktycznie przez nas jako znaki używane. Natomiast podstawa ich użycia jako znaków czasem bywa zarówno subiektywna, jak obiektywna, czasem żaś tylko subiektywna. Różnicę tę można w razie potrzeby zasygnalizować za pomocą odpowiednich omówień, nie odmawiając jednak znakowego charakteru również i tym znakom, których podstawą użycia jest .wyłącznie fantazja, przesąd czy urojenie. Znakami są także i te, które sprowadzają na manowce.

Z kolei ustosunkujmy się do pytania, czy warto — mimo wyliczonych trudności — utrzymać odróżnienie znaków naturalnych od nienaturalnych, w szczególności zaś naturalnych od. konwencjonalnych. To prawda, że z uwagi ha wieloznaczność słów „naturalny” i „konwencjonalny”, wartość tego odróżnienia byłaby znikoma, gdyby je przeprowadzić bez uprzedniego dokonania analizy znaczeń obu terminów. To prawda, że analiza' taka jest żmudna i że, być może, bardziej opłacalne pod względem wydatkowania energii byłoby, zaniechanie te- ’ go odróżnienia. Na cóż jednak by się to zdało, skoro i tak ludzie powszechnie przeciwstawiają znakom naturalnym konwencjonalne. Niedostrzeganie tej praktyki nie pociągnie za sobą jej zniknięcia z powierzchni ziemi. Będzie zaś miało inny skutek, niepożądany; przeszkodzi w stosowaniu tak ważnych pojęć, jak oznaka, znak ikoniczny, sygnał i symbol. Pojęcia te bowiem odróżnia się często na podstawie przeciwieństwa: naturalny ■ konwencjonalny.

135