CCF20091002029 tif

rych śię ten symbol odnosi. Ów pokazany przedmiot' występuje wówczas w roli znaku ikonicznego podobnych do niego obiektów, sam zaś gest wskazujący — w roli wskaźnika. , ;

Trzeba pamiętać, że w sformułowaniach tych,: pojęcie symbolu występuje jako sprzeczne względem pojęcia znaku ikonicznego, w tym ' bowiem wcześniejszym okresie Morris uważał, iż symbol to po prostu znak nieikoniczny. Jedne zaś i drugie, to jest symbole wraz ze znakami ikonipznymi, zaliczał do znaków charakteryzujących, które przeciwstawiał znakom wska-/ żującym. JŻinaki charakteryzujące, — jak wyjaśniał — spełniaj ą-swą funkcję w dwojaki sposób.> Mianowicie charakteryzują te rzeczy lub zdarzenia, do których się odnoszą, albo na skutek tego, ze samymi sobą, swym własnym wyglądem, budową czy brzmieniem uzewnętrznia- _: ją cechy oznaczanych przedmiotów, albo też czynią to tak,. jak wyżej opisano, to jest za pomócą definicji. Pierwsze są znakami ikoniez-nymi, drugie symbolami. Przykładów tych ‘ostatnich dostarczają wyrażenia języka (Morris, 1971:31 i 37-—38).

W późniejszym okresie pojawia się w pis- i mach Morrisa nieco inne pojęcie symbolu, po- I krewne poprzedniemu lecz nieidentyczne. Mia- 1 nowicie symbol zostaje przeciwstawiony sygna- | łowi, a nie — jak dawniej — znakowi ikonicz* M nemu. Co więcej, dopuszcza się nawet znaki M ikonięzne jako podzbiór symboli, nazywając je -Ą symbolami ikonieznymi. Nadal jednak w roli | przykładów: symbolu występują. na pierwszym | miejscu wyrażenia językowe. I nadal zwraca j się uwagę na to, że symbol jest równoznaczny, 1 czyli synonimiczny, z innymi znakami. W p związku z tym — jest to nowe spostrzeżenie 1 wspomina się o zastępczym charakterze sym- 1 bólu. Mianowicie zastępuje on właśnie owe zna- j ki, z nim rówoznaczne. A wobec kogo zastępu-

je? Wobec organizmu. Morris bowiem stanął wtedy na gruncie biologicznej teorii znaku. Organizm więc—■ niekoniecznie ludzki — wytwarza symbole, to jest znaki, które kierują jego zachowaniem, pożytecznym z biologicznego punktu widzenia. Kierując zaś zachowaniem, zastępują inne znaki, znaczące to samo co ów symbol. Na przykład szyld nad sklepem, złożony z napisów, może tak samo pokierować zachowaniem przyszłego klienta jak towary na wystawie, których nazwami są owe napisy--symbole. Nazwa artykułu spożywczego, uwidoczniona na szyldzie sklepowym, skłoni klienta do wejścia, jeśli jego Organizm zmierza do zaspokojenia swych potrzeb biologicznych, w tym wypadku głodu. Nazwa ta jest symbolem. Artykuł spożywczy, np. szynka, gdyby leżała na wystawie, byłaby znakiem równoznacznym z Owym symbolem, mianowicie znakiem iko-nicznym tych szynek, od których uginają się półki w sklepie. I słowo „szynka”, a więc symbol, i sama szynka na wystawie, jej widok, będąca znakiem ikonicznym szynek sprzedawanych w sklepie, jednakowo pokierują zachowaniem klienta albo i reakcją jego organizmu. Zarówno gdy przeczyta słowo „szynka”, jak gdy zobaczy ją na wystawie, spowoduje to intensywniejsze* wydzielanie się śliny i soków żołądkowych.

Ow znak zastępowany przez symbol nie musi być znakiem ikonicznym. Na przykład notatka sporządzona z rozmowy zastępuje równoznaczne wypowiedzi, z których się tą rozmowa składa, te zaś są znakami symbolicznymi. I notatka, i sama rozmowa wywołują jednakowe w pewnym zakresie zachowania odbiorcy^mp. jego myśl albo to, że przedsięweźmie jakieś działanie lub się od jakiegoś działania powstrzyma.

Z kolei również sam symbol, a więc znak zastępujący, może mieć charakter ikoniczny. Na

11 Wstęp do semiotyki    l$l