CCF20091001004 tif

A jak się ma rzecz z wyrazami „semiotyka”, „semiologia” i „semantyka”? Czy tak jak ze słowami „butelka” i „flaszka”, to jest nieszkodliwymi równoznacznikami, czy tak jak z przymiotnikami „rełewantny” , oraz „istotny”, czy wreszcie tak jak z wyrazami „astronomia” i „astrologia” albo „Polska” i „Wielkopolska”, które mając inny kształt, co innego też znaczą?

Na to pytanie nie da się odpowiedzieć tak po prostu, to jest przez zaliczenie wypadku „semiotyka” — „semiologia” =— „semantyka” do jednej z wymienionych trzech kategorii przykładów. Nie da się zaś dlatego, że słowa te są wieloznaczne. W jednym ze znaczeń każdego z nich są równoznacznikami, czyli synonimami. Ale oprócz tego każde z nich ma też i takie znaczenie, że stosunek równoznaczności przestaje między nimi zachodzić. i ^/.

Słowo „semiotyka” i pokrewne

Kiedy te trzy słowa „semiotyka”, „semiologia” i „semantyka” są równoznaczne? Wtedy, gdy każde z nich znaczy mniej więcej tyle, co „nauka o znakach” lub „wiedza o znakach”. Zastrzeżenie w postaci wyrażenia „mniej więcej” bierze się tu stąd, że słowa te, jak większość słów w języku potocznym, mają niezupełnie ścisłe znaczenie, są — jak się powiada — niewyraźne i w związku z tym trudno z całą dokładnością rozstrzygnąć, cży są one równoznaczne. Podobnie trudno byłoby rozstrzygnąć, czy np. te oto dwie zapałki są równej długości, gdybyśmy o każdej z nich wiedzieli, że ma mniej więcej 45 mm długości.

Wszystkie trzy omawiane Wyrazy, a więc „semiotyka?, „semiologia” i „semantyka”, są pochodzenia greckiego; we wszystkich też występuje ten sam temat „sem-”,. obecny także w greckich słowach semaino —Oznaczę, semai-non — znak, semeingn —- oznaka, semainome-non — znaczenie, semeiotikos —kierujący się oznakami, ^semantikos — znaczący. Tenże temat „sem-” odnajdujemy w słowach: „sęmafor”, „semazjologia” (nazwa działu lingwistyki zajmującego’się znaczeniem i zmianami znaczenia wyrazów); „sematologia” czy równoznacznego z nim „semologia” (nazwą, nauki o wyrazach ujmowanych pod kątem ich roli jako znaków),, „semantem” (nazwa nierozkładalnej jednostki znaczeniowej, przyporządkowanej pierwiastkowi lub tematowi wyrazu; w tej chwili właśnie* zestawiając różne słowa, w których występuje temat „sem-”, staramy się za pomocą przykładów uprzytomnić sobie, jaki semantem odpowiada temu tematowi), wreszcie „semem” (nazwa jednostki znaczeniowej, ale nie elementarnej, nie atomowej, jak semantem, lecz przyporządkowanej całemu wyrazowi, zwrotowi lub zdaniu; obecnie zatem staramy się ustalić, jaki semem odpowiada każdemu ze słów: „semiotyka”, „semiologia” i „semantyka”). Z powyższych przykładów widać, że omawiane' tu .słowa muszą dotyczyć znaków, taki bowiem semantem odpowiada zawartemu w każdym z nich tematowi „sem-”.

Słówo „semiotyka”

jako nazwa nauki o znakach

Dobrze sobie z tego zdawano sprawę w czasach, kiedy greka i łacina należały do obowiązujących przedmiotów szkolnych i uniwersyteckich. Toteż gdy John Locke w roku 1690 pisał o wiedzy o znakach, sięgnął po słowo „semiotyka” i wyjaśniał, że zadaniem semiotyki jest rozważanie natury znaków, którymi posługuje się nasz umysł, pragnąc lepiej poznać

U