CCF20091006035 tif

ciąż” w porównaniu z rolą bardziej neutralnego pod wzglądem pragmatycznym „i” — w przykładach: „Posypano jezdnie solą i były one śliskie” oraz „Chociaż posypano jezdnie solą, były one śliskie” — polega nie tylko na owej nadwyżce pragmatycznej w słowie „chociaż”. Można mianowicie twierdzić, iż te dwa zdania wcale sfą nie odnoszą do tego samego. Pierwsze z nich dotyczy dwóch faktów: że posypano solą jezdnie i że jezdnie są śliskie. Drugie zaś zdanie odnosi się do tamtych dwóch faktów, a w dodatku do trzeciego: że inne liczne nawierzchnie posypane solą nie są śliskie. Obok więc różnicy pragmatycznej wystąpiła semantyczna: „chociaż” co innego znaczy niż „i”, To właśnie wystąpienie obok siebie tych dwóch faktów — że te oto jezdnie posypane solą są śliskie, a inne liczne nie są — wywołało w mówiącym uczucie" zaskoczenia i sprawiło, iż użył on słów mogących to wyrazie.

Bez względu jednak na to, jak będziemy się zapatrywać na różnice semiotyczne między wymienionymi tu spójnikami, nie ulega wątpliwości, że owe słowa mają w języku etnicznym _chąrakterintehsiohalny_:Natomiastśtałelógicż-ne'—lunktórynegacji, koniunkcji, alternatywy, dysjunkcji, implikacji i równoważności, zapisywane jako symbole „cv>”, „A”, *_nV”, J’\ — są ekstensjonalne. To tylko od biedy czytamy je jako „nie”, „i”, „lub”, „albo”, „jeżeli to”, „zawsze i tylko wtedy, gdy”, bo jakoś przeczytać musimy. Mimo to jednak nie powinniśmy tracić z oczu ich odrębności; i w ogóle odrębności sztucznego języka logiki. Przeciwstawienie. ekstensjonalność—intensjonalność pozwala wydobyć na jaw istotną cechę języka naturalnego: jest on językiem intensjońalnym.

Pokrewne przeciwstawienie intensją —- eks-tensja powraca w wielu teoriach semantycznych, przede wszystkim w konotacyjnych i po-

Ale i w sformułowaniu^ yrażenie oznacza to a to” kryją się nie powiedzenia oraz wieloznaczność. Po pierwsze, zamiast powyższego sformułowania zalecimy ściślejsze: „dane wyrażenie, występujące w takim a takim znaczeniu, oznacza to a to”, np. „słowo <ckrżyż» w znaczeniu anatomicznym oznacza kość znajdującą się w dolnej części kręgosłupa”, „słowo «krzyż» w znaczeniu sakralnym oznacza chrześcijański symbol męki Jezusa Chrystusa”.

krewnych. Przybiera ono postać takich rozróżnień, jak poznane już: konotacji i denotacji oraz sensu i nominatu, a poza tym treści i zakresu, sygnifikacji i komprehensji, wreszcie tego, co wyrażenie znaczy, i tego, co ono oznacza. Zdajemy sobie sprawę z odmienności tych dwóch relacji semantycznych w Obrębie każdej z wymienionych par. Wyrażenia „duchowny katolicki, który w roku 1977 był arcybiskupem metropolitą krakowskim” oraz „pierwszy Polak, który został papieżem” znaczą co innego, oznaczają zaś tę samą osobę, Karola Wojtyłę. Dla uwydatnienia odrębności tych funkcji semantycznych powinno się przestrzegać odpowiedniego odróżnienia terminologicznego: „znacze-nie” — „oznaczanie”, „znaczy, że” — „oznacza kogoś lub Coś”. Zgrzytem więc jest zwrot „o-znacza, że”; należy go unii] wprowadza bowiem zamieszanie.

W dalszym jednak ciągu czasownik „oznacza” pozostaje wieloznaczny. Oto nazwa „fizyk” w jej obecnym znaczeniu oznacza Einsteina, ale oznacza też zbiór złożony z wszystkich fizyków. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z relacją zachodzącą między tą nazwą a pojedynczym człowiekiem. W drugim zaś wypadku członami relacji są ta sama nazwa oraz abstrakcyjny zbiór, zbiór w rozumieniu dystry-butywnym, przyjętym w teorii mnogości, zbiór,

279