CCF20110321000

Z ZAGADNIEŃ' WSPÓŁCZESNEJ NORMY JĘZYKOWEJ

1. Norma na tło wewnętrznej struktury języka

We współczesnym językoznawstwie za normę uznaje się jeden z poziomów wewnętrznej struktury języka zróżnicowanej stopniem abstrakcji i tworzącej układ: system — norma — uzus — tekst¹. Najbardziej abstrakcyjny jest system, czyli zbiór modeli konstrukcyjnych, najbardziej konkretny — tekst jako indywidualna wypowiedź sformułowana w danym języku. Norma jest konkretyzacją systemu i abstrakcją uzusu oraz tekstów.

W skład normy wchodzą zarówno wzorcowe realizacje modeli zawartych w systemie, jak i takie środki językowe, które się w nich nic mieszczą, ale są zaakceptowane przez uzus i występują w tekstach. Z tego punktu widzenia norma ma zakres szerszy od systemu, co można by zilustrować choćby następującymi przykładami: 1) w systemie fonetycznym nie ma polszczyzna połączeń typu szi, ii, ii. ale w normie takie połączenia występują, lip. Chicago (wym. Czikngo\|Szi kogo), chippendcle (wym. czipendel), cicerone (wym. cziczerone), team (wym. lim), Uh itp., 2) polskie rzeczowniki w liczbie pojedynczej są reprezentowane w systemie przez trzy klasy rodzajowe, mające określone wykładniki formalne: temat twardy — wykładnik zerowy (pan, kol, mech, grzyb), temat miękki 4- wykładnik zerowy [liść, łoś, bicz, gołąb, żołnierz, księżyc) — rodzaj męski; temat twardy -f wykładnik -a (icoda, ściana, skala, kora), temat

1

Taka koncepcja normy powstała w praskiej szkoło strukturalnej; w czasach powojennych rozwinęli ja T->. Hjelrnslov i E. Cosoriu. Stosunek normy do pozostałych płaszczyzn wewnętrznej struktury języka omawia D. Buttler w pracy Innowacje skład-mowę współczesną polszczyzny. Warszawa 197G. s. 31 • 42 i S. Gajda w artykule Teoretyczne problemy kultury języka, „Poradnik .Językowy” 1979, z. 8, s. 359 - 308. Por. także I). Buttler, H. Karkowska. H. Sut-kiewicz, Kultura języka {tulskiego. Za-yudnienui poprawności gramatycznej. Warszawa 1971, s. 12 • 20 oraz hasło Norma językowa” w Słownik poprawnej polszczyzny PH'.V, pod red. W. Doroszewskiego i H. Karkowskiej, Warszawa 1973.