CCF20120104013

składników określających (podrzędnych) podajemy w nawiasie cn funkcję składniową (wskaźnik rodzajowy; podmiot, przydawka, o > pełnienie, okolicznik).

Zapamiętajmy:

związki składniowe

związki współrzędne    związki nadrzędno-podrzędrs

(szeregi ze spójnikiem lub bez) _(podkreślono nadrzędnikj_

j Rz +Rz +...: pies i kot; chłopak i ' dziewczyna: Piotr, a nie Marek; ! mama, tata i babcia; on, ona i dziecko	Rz+Rzdop (przvdawka): suknia Ank. ręka mistrza: rysunek Piotra, maż siostry, strugi wody, dziewczyna kolec ogon lisa, kłęby dymu
Zaim+ zaim +...: ten i ten; on i ona, cii tamci; to, to i to; tu i tam; tak a tak;	Rz + Zaim (wyróżnik rodzajowy): ta dziewczyna, ci ludzie: te koty; tamta kobieta;
Ucz + Licz +: raz i dwa; piąty lub szósty; nie dwoje, lecz troje, trzynastu albo czternastu; trzy i trzy;	Rz + Liczi przydawka ilościowa): pięciu mężczyzn; pięć kobiet; cieci orz dzieci; drugi lipiec; piąty kanał; dwie kobiety, dwóch mężczyzn // dwai mężczyźni, dwoje dzieci, dwa stoły Uwaga: rzeczownik jest tu członem określanym, ale gramatycznie podrzędnym (jego forma zależy od liczebnika)
Przym+Przym +...: duży i głupi; piękny ale drogi; wysoki, lecz za chudy; mały, więc wygodny; mądry a skromny; najlepszy i najmądrzejszy; tańszy a ładniejszy	Rz -rPrzym (przydawka jakościowa piękna kobieta: wesołe nutki, fatalne skutki; okropne sąsiedztwo; dojrzała decyzia : rozsądny człowie■ chore zwierzęta (kobiety, dzieci) ale: chorzy ludzie
Przysł+Przysł+..: daleko i wysoko, albo wesoło, albo niewesoło; dalej lub bliżej	Przysł (okolicznik)+ Czas: biegli szybko, tańcza dobrze, pracowałbyś pilniei, pijesz dużo
Czas. + Czas...: siedzi i płacze; leżaI i myślał, wyszedł, lecz wrócił; pali i nie je	Czas + Rzecz przyp (podmiot lub dopełnienie)- pisze list, odebrać przesyłkę, szukać pióra, znaleźć piórz pożyczyć córce broszkę; malować ścianę farbą; ukraść dziecku psa
Wyrażenie A+ wyrażenie B: ładne dziecko i miły pies; dobry człowiek, a fatalny mąż; dużo chodził, lecz nic nie załatwił; bardzo szybko i bardzo niestarannie	Wyrażenie A + wyrażenie B: piękna żona mojego starszego kolegi; niosą: szybko moie dwie nowe książki: piękna pani. która wczorai poznałer
Zdanie + Zdanie: Piotr pisze, a Iza sprząta; On nie śpi, lecz czeka na żonę	Zdanie + zdanie: Piotr pisze, choć izs sprząta; Piotr pisze. adv Iza sorzats. On nie śpi. bo czeka na żonę: Powiedział siostrze, że wróci szybkc

Gramatyki wyróżniają jeszcze jeden szczególny ^czaj związku składniowego: to związek wzajemnej zależ-' DŚci gramatycznej (współpodrzędności) podmiotu i orzeczenia. Występuje on wyłącznie w ZDANIU, między czasownikiem w formie osobowej a rzeczownikiem w mianowni-

<    - Jest to więc związek zdaniotwórczy. Omówimy go bliżej «■ rozdziale na temat struktury ZDAŃ pojedynczych.

2.4. Akomodacja gramatyczna składników. Pojęcie konotacji wyrazów

Mówiliśmy już wcześniej - i widać to także z przy-

<    adów w powyższej tabeli, że poszczególne wyrazy (lub :ewne klas wyrazów, np. części mowy) są zdolne do łączenia się z pewnymi innymi wyrazami (lub klasami wyrazów), eśli spełniają one określone warunki formalne i semantyczne.

Warunki formalne dotyczą tego, w jakiej formie tematycznej musi (lub może) wystąpić dany wyraz w pouczeniu z innym, żeby całe wyrażenie było poprawne grama-

■    cznie (= formalnie). Np. rzeczowniki: kot, dom, córka, po-—ysł użyte jako dopełnienia przy czasownikach mieć, -.osiadać muszą przyjąć formę biernika: mieć (kogo, co?): -.ego) kota, (ten) dom, (tę) córkę, (ten) pomysł lub: mieć ■ogo, co? + Imn) koty, domy, córki, pomysły. Ale zaprzecze-

■    e czasownika (nie mieć) zmienia tę regułę - teraz musi on ryć dopełniony rzeczownikiem w formie dopełniacza: nie ~ eć + kogo, czego? - nie mieć kota, domu, córki, pomysłu -i.o: nie mieć kotów, domów, córek, pomysłów. Czasownik rożyczyć natomiast “otwiera miejsce” dla dwu rządzonych dopełnień: bliższego w bierniku: pożyczyć (kogo, co?), i calszego - w celowniku (komu?) lub w formie wyrażenia : "zyimkowego: od + dopełniacz (od kogo?).