CCF20120104021

232

233

2. Konstrukcje czasownikowe (konstrukcje werbalna verbum = czasownik) - to wypowiedzenia organizo-przez czasownik jako człon nadrzędny wobec z: stałych składników - konotowanych i akomodowar.:

Dla składni istotne jest przede wszystkim to, że kasownik dzięki swoim zdolnościom konotacyjnym ra” miejsca dla rzeczowników lub przysłówków i wchz-zz nimi w związki składniowe. Jak pamiętamy, czasownik to cz mowy, która wskazuje czynności ( co robi?), stany, proces. się dzieje?) itp. relacje między obiektami - obiekty zaś 'a wane są za pomocą rzeczowników. Czasownik stanowi ■ “centrum” orzekania o kimś lub o czymś, i główny słdatf syntaktyczny, wokół którego zbudowane są konstrukcje czasownikowe różnego rodzaju - wśród nich są też takie -z: gramatyki określają jako zdania w ścisłym (węższym) serse Konstrukcjami werbalnymi są bowiem wypowea o różnej budowie - ta zaś zależy od wielu czynników, m.in c: tego, jaka forma czasownika jest lub może być ich ośrodke^-jakie to czasowniki, ile czasowników tworzy wypowiedź — Wszystkie konstrukcje werbalne można wtedy dzielić (klas --kować) dalej na różne typy wypowiedzeń zdaniowych, kfc^r pełnią lub mogą pełnić funkcję względnie samodzielnych k:-munikatów. Tę samodzielność komunikacyjną zdań potwierdza i podtrzymuje także zasada ortograficzna, która “każe” zao-sywać je z dużej litery (i kończyć kropką). Samodzielnym kor nikatem są np. takie wypowiedzi czasownikowe, jak:

Wróciłem. Pies szczeka. Dzieci idą do szkoły. Zz. szek oożvczvł siostrze samochód. Kocham te kobietę. Chcieć bvł zdenerwowany. Wczoraj wieczorem skończvłs~ wreszcie pisać pracę dyplomową z zakresu sztuki średr wiecznej itp.

Ale za samodzielne komunikaty uznać też możemy i inne konstrukcje: Było cicho. Zbudowano dom. Nie prze-

zać! Tu sie pracuje. Żeby żyć, trzeba pracować. Mama nu?

Od “typowych” zdań (zdań w węższym sensie) różni je j czasownika, decydująca też o budowie gramatycznej całej kukcji werbalnej. Dlatego składnia musi wyróżnić, scharakte-ać i nazwać wszystkie TYPY (rodzaje) wypowiedzeń —'••mikowych, wśród których najważniejszym typem jest profanie pojedyncze z czasownikiem osobowym. Wzorem i gramatyk, poświęcimy mu osobny rozdział, pokazując też f z definicją zdania.

Dla innych wyrażeń zachowamy ogólny termin konstruk-- ezdaniowe - np. bardzo dobrze; piękna jak marzenie itp. ki wyrazowe z przymiotnikiem i przysłówkiem, które sąpod-le wobec rzeczownika lub czasownika, zatem stanowią ze składnik grupy imiennej lub zdania. W pewnych sytu-,—ri, w “żywej” spontanicznej rozmowie takie niezdaniowe gru-i-adniowe także mogą być traktowane jako skróty zdań.

(Łącznie więc dwa terminy: zdanie i grupa imienna nsują najważniejsze typy możliwych wypowiedzeń, zbudowa-- cr z pojedynczych wyrazów lub wyrażeń, które stanowią ich stadniki.

Zapamiętajmy:

Zdanie i grupa imienna - to podstawowe TYPY struk-I tur składniowych.

Centralnym składnikiem zdania w szerszym sensie sst każda forma czasownika (niezależnie od morfolo-5 gicznej wartości czasu, liczby, trybu, strony, rodzaju gra-i matycznego, jaka mu przysługuje).

Centralnym składnikiem grupy imiennej jest każda ( forma rzeczownika (w dowolnym przypadku, liczbie, rodzaju gramatycznym).