CCF20120104032

254

255

[...] Był popłoch. Uciekanie cywilów. Obrona rozpao wa. Wiadomości o tych paleniach, rozstrzeliwaniach i Miron Białoszewski, Pamiętrk z powstania warszawskiea

Gdybyśmy zastosowali tu kryterium ortograficzna to za zdania trzeba by uznać także konstrukcje imienne, cz grupy organizowane przez rzeczownik - a zatem właściwe każdą wypowiedź. W konsekwencji zaś sam termin zdar e utraciłby walor naukowej precyzji, bo stałby się zbyt ogóir> Gramatyka nie mogłaby wtedy podać reguł poprawnej M dowy wypowiedzeń - także polskich.

Zapamiętajmy:

Definicje zdania nie są jednoznaczne, bo kryteria wyróżniania konstrukcji zdaniowych mogą być różne: nie tylko gramatyczne (formalne), ale też semantyczne, fonetyczne, ortograficzne itp.

Badacze-językoznawcy tak to ujmują w Encyklopedii językoznawstwa ogólnego (pod. red. K. Polańskiego: Wyc "Ossolineum’’ Wrocław 1993):

Zdanie. Doczekało się /.../ponad 200 def-nicji, z których każda ujmowała jakiś istotny jeor aspekt, ale z trudem mogła objąć wielką różnorodność struktur intuicyjnie uznawanych za zdanie. /....

Zauważmy, że mówi się tu o intuicji - zwykle bowiem ludzie dość trafnie, choć nie zawsze precyzyjnie wskazują zdanie - jako samodzielny komunikacyjnie ciąg wyrażeń, zawierających “skończoną myśl" . Na takiej właśnie intuicji zasadniczo opiera się też ortograficzna reguła, która każe wyróżniane wypowiedzi samodzielne zapisywać dużą litera, i kończyć kropką.

Pod hasłem zdanie encyklopedia ta zamieszcza e: hele informacji o najczęstszych typach definicji tej jędzę:- w których uwzględnia się różne kryteria:

-    'czysto” formalne (tzn. strukturalne, gramatyczne, związane formą gramatyczną składników),

semantyczne (tzn. ze względu na wyczuwaną samodziel-—sć treści komunikowanej),

-    -cyteria “mieszane” - gdy bierze się pod uwagę:

a/ zarówno całą gramatyczną strukturę wypowiedzi jak i formę czasownika, uznanego za konieczny składnik zdania,

b/ samodzielność przekazywanej treści (tzn. niezależność od kontekstu i sytuacji),

c/ ilość zdarzeń, o których mowa, czyli: czy wypowiedź dotyczy jednego (pojedynczego) zdarzenia - czy kilku zdarzeń,

dl wyczuwalną dwudzielność zdania, tzn. możliwość lub niemożliwość wskazania,

•    tego, O CZYM “mówi” zdanie - czyli podmiotu (lub grupy podmiotowej),

•    tego, CO jest orzekane - czyli orzeczenia (lub grupy orzeczeniowej), które "mówi coś" o podmiocie -nawet wtedy, gdy ów podmiot nie został jednoznacznie wskazany.

Proponowana przez nas definicja zdania (jedna z ■vielu możliwych) należy więc do trzeciego typu, uwzględnia “kryteria mieszne”: formalne i treściowo-komunikacyjne.

Przyjmiemy zatem następujące warunki wyróżniania zdań: