254 255

Rejestr proponowanych form organizacyjnych aktywności dzieci w edukacji wczesnoszkolnej przedstawia rys. 3.

Indywidualna		Indywidualna		Zbiorowa		Zbiorowa
aktywność		aktywność		aktywność		aktywność
jednolita		zróżnicowana		jednolita		zróżnicowana

Aktywność		Aktywność
grupowa		z calę klasą

Rys. 3

Klasyfikację form organizacyjnych aktywności opieram na następującym kryterium podziału. I tak: ogólne pojęcie „organizacja aktywności dziecka” dzielę na dwa pojęcia podrzędne: „aktywność indywidualna” i „aktywność zbiorowa”.

Pojęcie „aktywność indywidualna” dzielę z kolei na dwa pojęcia podrzędne: „indywidualna aktywność jednolita” i „indywidualna aktywność zróżnicowana”.

Pojęcie „aktywność zbiorowa” dzielę również na dwa pojęcia podrzędne, na „aktywność zbiorową jednolitą” i „aktywność zbiorową zróżnicowaną”. Kryterium podziału zarówno pojęcia „aktywność indywidualna”, jak i „aktywność zbiorowa” na określone pojęcia podrzędne jest treść problemów przewidzianych do rozwiązania. Jeżeli więc treść problemów lub zamierzeń poznawczych jest jednakowa dla wszystkich dzieci, wówczas wystąpi aktywność indywidualna lub zbiorowa jednolita, jeżeli natomiast treść tychże problemów i zamierzeń jest zróżnicowana pod względem stopnia trudności, wówczas wystąpi aktywność indywidualna lub zbiorowa zróżnicowana.

W dalszej kolejności istnieje potrzeba podziału pojęcia aktywność zbiorowa jednolita na aktywność grupową i aktywność z całą klasą (aktywność niegrupowa). Zarówno aktywność grupowa, jak i aktywność z całą klasą są aktywnością jednolitą. Wskazuje bowiem na to treść pojęcia nadrzędnego, które jest dzielone na dwa pojęcia podrzędne. Kryterium podziału w tym przypadku jest liczba dzieci biorących udział w aktywności zbiorowej. Jeżeli nauczyciel organizuje aktywność równolegle z całą klasą, wówczas powiemy, że wystąpiła aktywność zbiorowa z całą klasą, jeżeli natomiast nauczyciel organizuje aktywność zbiorową z całą klasą za pośrednictwem istniejących w niej grup, wówczas powiemy, że wystąpiła aktywność grupowa.

Miejsce aktywności grupowej wymaga jeszcze dodatkowego wyjaśnienia. Aktywność grupowa powstaje z podziału pojęcia aktywność zbiorowa jednolita, a więc przyjęto w opracowaniu, że aktywność grupowa ma charakter jednolity i równocześnie zbiorowy. Zapewne aktywność grupowa może mieć nie tylko charakter wyłącznie lub prawie wyłącznie jednolity i zbiorowy. Rzecz wymaga dalszych studiów i badań. W opracowaniu wykorzystano tylko ten wariant aktywności grupowej. Z tego też względu podana klasyfikacja form organizacyjnych aktywności dzieci precyzuje określone miejsce dla aktywności grupowej, aczkolwiek problem sam w sobie wydaje się być bardziej złożony.

3. WALORY EDUKACYJNE AKTYWNOŚCI INDYWIDUALNEJ I ZBIOROWEJ

Aktywność zbiorowa dzieci występuje wtedy, kiedy wszystkie, przynajmniej w założeniu, uczestniczą wspólnie z nauczycielem w procesie rozwiązywania problemów czy zamierzeń poznawczych. Zewnętrznym wskaźnikiem tej formy edukacji jest fakt występowania „głośnych” wypowiedzi dzieci, adresowanych do nauczyciela, jak i innych dzieci. Jeżeli natomiast poszczególni uczniowie, niezależnie jeden od drugiego

255