CCF20150918000 (7)

Układ wydalniczy

•    Końcowe produkty przemiany materii muszą być z organizmu wydalane, aby nie doszło do jego zatrucia i śmierci.

•    Nerki i skóra biorą udział w wydalaniu substancji azotowych, takich jak: mocznik, kwas moczowy, amoniak, kreatynina, a także soli mineralnych i wody.

•    Proces ten jest charakterystyczny głównie dla zwierząt, gdyż wchłaniają one z jelita więcej aminokwasów (powstających w czasie trawienia białek) niż by to wynikało z zapotrzebowania organizmu. Nadmiar ten musi być przekształcony w inne związki bądź utlenione.

Układ wydalniczy człowieka składa się z następujących elementów:

•    nerek (A)

•    moczowodów (B)

•    pęcherz moczowego (C)

•    cewki moczowej (D)

•    tętnica nerkowa (E)

•    żyła nerkowa (F)

NERKI

•    Spełniają w organizmie różne funkcje:

•    Utrzymują stałość środowiska wewnętrznego (homeostazy):

S utrzymanie stałej objętości wod^w organizmie,

S utrzymanie stałego składu elektrolitów

S zachowanie stałego ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych,

S utrzymanie stałego stężenia jonów wodorowych w płynach ustrojowych

S usuwaniu z organizmu produktów przemiany materii i nieprzyswajalnych lub toksycznych substancji pochodzenia egzogennego.

✓ Nerki są umiejscowione na tylniej ścianie jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa, na wysokości od ostatniego kręgu piersiowego do drugiego kręgu lędźwiowego (prawa nerka jest przesunięta nieco niżej).

S Do ich górnej powierzchni przylegają gruczoły nadnerczowe (nadnercza).

S Na przyśrodkowym brzegu każdej nerki znajduje się zagłębienie nazywane wnęką nerkową, przez którą przechodzą: moczowód, tętnica nerkowa, żyła nerkowa i nerwy.

S Zewnętrzna część nerki to kora o jaśniejszym zabarwieniu, pod którą położony jest ciemniejszy rdzeń nerki. Ten ostatni zbudowany jest z pięciu do piętnastu piramid nerkowych, rozdzielonych słupami nerkowymi. Nazwa "piramidy" wzięła się z trójkątnego kształtu tych struktur. Podstawa każdej piramidy zwrócona jest do powierzchni zewnętrznej, natomiast wierzchołek zwrócony jest do wewnątrz. Tworzy on brodawkę nerkową, w której znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających mocz do lejkowatej miedniczki nerkowej.

S Z miedniczki mocz przepływa do moczowodu i dalej do pęcherz moczowego (z każdej nerki wychodzi jeden moczowód).

KANALIK NERKOWY

S Kanalik na całej swojej długości zbudowany jest z nabłonka jednowarstwowego. Ten typ nabłonka ma zdolność do łatwego i intensywnego transportu jonów i związków organicznych. W kanaliku dochodzi do wytworzenia moczu ostatecznego (co następuje przez proces resorpcji i sekrecji - wchłaniania wody i jonów soli). Kanalik nerkowy dzieli się na 3 charakterystyczne odcinki.

S Kanalik kręty I rzędu (kanalik proksymalny) - powstał on ze zwężenia torebki; posiada tak jak ona

charakterystyczny rąbek szczoteczkowy. Dochodzi tu do resorpcji zwrotnej obowiązkowej (obligatoryjnej) oraz sekrecji kanalikowej. Do krwi powraca woda, jony (np. Na⁺, K⁺, Ca²⁺, Mg²*, Cl ), oraz związki organiczne (glukoza, kwas organiczne, aminokwasy), natomiast do światła kanalika wydzielane są niektóre substancje (np. kwas moczowy).

S Pętla nefronu (pętla Henlego - składa się z ramienia zstępującego i wstępującego (które w odróżnieniu od kanalika bliższego i dalszego znajdują się w części rdzeniowej nerki). Nabłonek ramienia zstępującego jest przepuszczalny dla wody, natomiast wstępujący dla jonów soli (czynnie resorbuje jony i biernie mocznik). W tej

części nefronu dochodzi do zagęszczenia moczu (im pętla dłuższa tym mocz bardziej zagęszczony), ponieważ organizm nie chce tracić wody. Mechanizm ten jest nazywany wzmacniacze przeciwprądowym.

S Kanalik kręty II rzędu) - jest to ostania część nefronu, w której dochodzi do resorpcji zwrotnej

nadobowiązkowej (fakultatywnej), w czego wyniku powstaje mocz ostateczny (około 1,5 litra na dobę). Kanalik dystalny uchodzi do większego kanału zbiorczego. Ten dostarcza mocz do miedniczki nerkowej.

CIAŁKO	KANAUK	PĘTLA HENLEGO	KANAUK	KANALIK
NERKOWE	PROKSYMAtNY	■ ramię ramię 1 | zstępujące wstępujące |	DYSTALNY	ZBIORCZY
Filtracja	Resorpcja obligatoryjna, Sekrecja	Zagęszczanie	Resorpcja fakultatywna

Pęcherz moczowy

•    Narząd gromadzący mocz wydalany przez nerki.

•    Mocz spływa do pęcherza moczowego stale, odpływa zaś z niego okresowo przez cewkę moczową.

•    Pojemność pęcherza moczowego wynosi około 250-500 ml, ale może on jednak rozciągnąć się do objętości 1000-1500 ml. W ciężkich chorobach, np. w durzę brzusznym, przy zatrzymaniu moczu pojemność pęcherza może osiągnąć 3-4 litry.

•    Pęcherz opróżniony leży poza spojeniem łonowym, wypełniony wystaje ponad spojenie. Kształt pęcherza zależny jest od stopnia wypełnienia.

•    Pęcherz opróżniony jest spłaszczony w kierunku przednio - tylnym, wypełniony przybiera postać kulistą. Część skierowana ku górze i ku przodowi nosi nazwę szczytu pęcherza, ku dołowi i tyłowi zwrócone jest dno pęcherza. Między szczytem a dnem znajduje się trzon pęcherza . Gdy pęcherz jest spłaszczony, wyróżniamy na nim ścianę przednią i ścianę tylną.

•    Dno pęcherza ma kształt trójkąta i jest ograniczone trzema ujściami. Od tyłu leżą symetrycznie ujścia moczowodów, kąt przedni dna zajmuje ujście wewnętrzne cewki moczowej

Ośrodki unerwiające pęcherz moczowy

•    Ośrodek regulujący odruchowy skurcz pęcherz moczowego i wydalanie moczu znajduje się w krzyżowej części rdzenia kręgowego.

•    Ośrodek ten podlega nadrzędnym ośrodkom kory mózgowej, dlatego też oddawanie moczu jest procesem świadomym.

•    U zwierząt roślinożernych i u małych dzieci wydalanie moczu odbywa się mimowolnie, okresowo bez udziału wyższych ośrodków kory mózgowej.

•    U człowieka nadrzędny ośrodek korowy wykształca się anatomicznie i czynnościowy dopiero w wieku 2-3 lat, a u psów i kotów w wieku kilku miesięcy.

•    Skład moczu i jego ilość zależy od stanu fizjologicznego organizmu, środowiska życia i składu pobieranego pokarmu braż wypijanych płynów.

•    Około połowę rozpuszczonych w moczu substancji Średnia dobowa produkcja moczu wynosi około 1,5 dm³. Skład moczu

•    Skład moczu i jego ilość zależy od stanu fizjologicznego organizmu, środowiska życia i składu pobieranego pokarmu oraz wypijanych płynów.

•    Około połowę rozpuszczonych w moczu substancji Średnia dobowa produkcja moczu wynosi około 1,5 dm³.

+ SlCleWti MoC2jjl 'łlEĄ.HoTNŁGo V OSTftTccow a *