24694

zbedne produkty przemiany materii u robaków płaskich gromadzone są w komórkach Żernych, znajdujących się w parenchymie. Stosunkowo prostą budowę układu wydalniczego posiadają pasożyty wewnętrzne należące do robaków płaskich np, tasiemiec, natomiast nieco bardzie złożoną, z większą liczbą kanalików i komórek płomykowych możemy zaobserwować u przywr.

Obleńce posiadaja zasadniczo układ wydalniczy typu protonefrydialnego, ale jest to układ znacznie uproszczony, zanikły, bowiem komórki płomykowe. Często są to tak jak u glisty ludzkiej dwa długie kanały biegnące wzdłuż całego dała. po jego bokach, a umieszczone są w wałkowatych zgrubieniach hipodermy, zwanych liniami bocznymi. Te dwa kanały łączą sie ze sobą w przedniej części ciała kanałem poprzecznym i uchodzą wspólnym otworem na zewnątrz. Końce kanałów są niedrożne, zakończone ślepo. Cały układ, patrząc na niego z góry przypomina kształtem literę JH*. U niektórych przedstawicieli typu występuje tylko jeden a kanałów. Same kanały sa utworzone przez jedną, lub czasem dwie komórki, posiadające duZe jądro. Podobnie jak w przypadku robaków płaskich, także i w przypadku obleńców głównym zadaniem układu wydalniczego jest usuwanie z organizmu wody i ogólnie osmoregulacja Właściwy proces wydalania produktów przemiany mateńi jest natomiast związany z występowaniem gwiaździstych komórek fagocytamych. Mogą one wchłaniać obce ciała (np. komórki bakteryjne) i włączać je do obiegu Formy wolno żyjące zaopatrzone są w jednokomórkowe gruczoły wydalnicze. które zwane są gruczołami szyjnymi i ogonowymi.

Pierścienice wykazują już wieksze zaawansowanie w budowie układu wydalniczego Jest to układ typu metanefrydialnego. a jego budowa związana jest z metameryczną budową ciała pierścienic. W każdym segmencie znajduje się pojedyncze metanefrydium Składa sie ono z urzesionego lejka, który skierowany jest do wtórnej jamy ciała oraz ze spiralnie skręconej cewki, która przebijając się przez przegrodę międzysegmentalną otwiera się w następnym segmencie z boku ciała i na zewnątrz Taki układ metanefrydialny może być dodatkowo zmodyfikowany poprzez solenocyty. Są to komórki, które zamykają kanaliki wydalnicze. zamiast urzęsionych lejków, są one także otoczone niewielkimi, delikatnymi cewkami, których rozmieszczenie przypomina kształtem stożek. Ponadto każda z tych ceweczek posiada długą nić. Co ważne, u pierścienic po raz pierwszy układ wydalniczy oprócz funkcji osmoregulacyjnej służy także do wydalania produktów przemiany materii.

Stawonogi posiadają narządy wydalnicze podobne w budowie do gruczołów pierścienic, lub cewki Malpighiego. głównie w zależności od środowiska, w którym żyją. Organizmy żyjące w wodzie zwykle nie mają większych problemów z wydalaniem, dlatego układ wydalniczy jest zbudowany prosto (np. gruczoły czułkowe). a wydalany jest głównie amoniak. Stawonogi żyjące na lądzie muszą oszczędzać wodę. a więc wykształciły nieco bardziej skomplikowany układ wydalniczy (cewki Malpighiego). W zależności od tego. gdzie gruczoły są umieszczone wyróżnić można gruczoły czułkowe (np u raka), gruczoły szczękowe (np u rozwielitki) i gruczoły biodrowe (np u młodych form pajęczaków). Wszystkie są gruczołami parzystymi, a u skorupiaków występują jednocześnie dwa typy (czułkowe i szczękowe), ale zazwyczaj tylko jedne z nich są czynne. Gruczoł czułkowy składa się z celomatycznego woreczka, labiryntu i przewodu wyprowadzającego z otworem otwierającym się na zewnątrz ciała. Cewki Malpighiego mają postać cienkich wypuklin jelita środkowego lub tylnego, które sa ślepo zakończonymi rurkami rozmieszczonymi w całym organizmie Opłukiwane są przez płyny ciała, a w tym czasie nabłonek cewek wychwytuje na drodze osmozy produkty przemiany materii, odprowadzając je następnie do jelita, a stąd już są one usuwane na zewnątrz. W tym przypadku produktem wydalanym jest kwas moczowy lub guanina.

U mięczaków mamy już do czynienia z pierwotną pranerką. która przypomina nieco zmodyfikowane metanefrydia. U różnych grup systematycznych może to być narzad parzysty lub nieparzysty (ślimaki). U małży występują parzyście i nazywane są narządami Bojanusa. Oprócz tego małże posiadają także organ Kebera. który znajduje się w przedniej ścianie osierdzia. U wszystkich mięczaków układ wydalniczy rozpoczyna się urzęsionymi legami, które przylegają do osierdzia, a które następnie przechodzą w nerki, o nieco workowatym pokroju z licznymi przegrodami. Produkty przemiany materii zbierane sa z krwi przez nabłonek nerek, a następnie odprowadzane moczowodem do jamy płaszczowej, bezpośrednio lub poprzez wcześniejsze połączenie się z układem pokarmowym. Taki rodzaj narządów wydalniczych. jakie możemy obserwować u mięczaków nazwany został pranerką. ponieważ jeszcze, tak jak u pierścienic kontaktuje się ona z wtórną jamą dała. ale także zbiera produkty poreakcyjne z krwi. co charakterystyczne jest dla nerek zwierząt wyżej uorganizowanych Podobnie jak