czekanowska0006

Klaiyczuc cykle i formy onzyczn«

Główne wątki ich bohaterowie

W epice Kazachów i Kirgizów zachowało się wiele wątków wspólnych z tymi, które występują u innych plemion, nie brak w niej jednak i elementów dla tego obszaru specyficznych. Ambicją lokalnych uczonych jest udowodnienie, że w regionie tym kultura ma cechy jej tylko właściwe i wskazanie na istnienie tradycji klasycznej. Zdaniem miejscowych naukowców na przekaz klasyczny wskazuje instytucja zawodowych śpiewaków i narratorów (tzw. żeratt, czy tnanasczi - recytatorów poematu o Manasie) oraz zwyczaje zbiorowych dyskusji i konkursów (aiłysy), czy też niektóre gatunki muzyki instrumentalnej³³, a zwłaszcza kjui> który interpretatorzy chętnie porównywaliby do maąamtt^M. Te ostatnie sugestie wywołują sporo krytyki, niemniej jednak można wskazać i w tej koncepcji na elementy opisanego powyżej „wspinania się” i „krążenia”, którą Habib H. Touma uznał za podsrawę maąamu**.

Żeratt, czyli narrator wysoko cenionego przekazu, reprezentował w społeczności Kazachów i Kirgizów najwyżej uznawaną społecznie instytucję. Pełnił on niegdyś wysokie funkcje, był nawet doradcą chana. Dlatego też nie mógł spotykać się z pospólstwem, uczestniczyć w weselach, czy innych wspólnie obchodzonych świętach. Powszechnie uważano, że „on wie”. Narracor ten w zasadniczy sposób różnił się od bardzo popularnych tu akynów - półzawodowych aktorów i śpiewaków, którzy powinni obserwować i komentować aktualną rzeczywistość, uczestnicząc w weselach i obcując z szeroko pojętą społecznością. Żeratt recytujący', a nie śpiewający, był wyraźnie ponad społecznością. Ze zrozumiałych względów instytucja żeraua nie przetrwała rewolucji październikowej i jej polityczno-społecznych konsekwencji. Dlatego też występy dawnych narratorów w czasach Związku Sowieckiego można było obserwować jedynie w ramach odgórnie organizowanych imprez. Ci „nowi” narratorzy, nie kontynuowali dawnej tradycji, przedstawiali jedynie fragmenty przekazu wybrane przez organizatorów imprezy, byli też pozbawieni władzy i autorytetu.

Akyn pozostał natomiast bardzo aktywny i popularny, przejmując stopniowo pewne funkcje zeraua, a nawet oddziałując na sytuację polityczną. Wiązało się to z instytucji wspomnianych powyżej aiłysów, a przybrało na znaczeniu w okresie słabnącej już siły Związku Sowieckiego. Aitys z roku 1980 przeszedł do historii, gdyż skrytykowany przez akyna pierwszy sekretarz partii Kazachstanu musiał odejść z zajmowanego stanowiska. Tradycyjna funkcja siała się instrumentem współczesnej walki politycznej.

Klasyczne cynie i formy muzyczne

Maąatn, związany jednoznacznie 7 religią islamu³*, należy dzisiaj do najbardziej rozpowszechnionych cykli muzyczno-poetyckich świata. Znaleźć go można w tradycji bardzo wielu kultur, od Afryki Północnej na zachodzie¹⁷ po Kaszmir

129