czekanowska0008

tożsamości etnicznej⁴* oraz zwrot ku innym środowiskom i grupom społecznym. W Turkiestanie chińskim tnuąatn srał się ważną cechą wyróżniającą rę kulturę*⁷.

Spośród trzech części cyklu on ikki pierwsza zwana jest ‘głową mnąamu’ [nnłąam beszi). Jej zadaniem jest przedstawienie zasad struktury muzycznej, którą następujące po niej utwory stabilizują i opracowują. Po krótkim preludium w wolnym tempie⁴⁸, wykonywanym przez głos wokalny lub instrument solo przechodzi się do wielkiej partii instrumentalnej (zwanej ‘wielką muzyką’ -czong-nagma). W trakcie jej wykonania włączają się kolejne instrumenty,

W ramach tej właśnie części dochodzi do ozdabiania (marghuł) podstawowego wzoru oraz do stabilizacji rytmu, a wykonanie przesuwa się do wyższych rejestrów. Zasadą jest łączenie w pary - wzoru podstawowego i jego wersji ozdobionej [nusha - nusha marghnl\ salika-saltka marghul).

Znamienne dla tego muqamu jest wskazywanie na cele i zadania wykonania. Terminologia informuje o potrzebie „uporządkowania” (iazzf) materiału muzycznego, jego ozdobienia (marghul) czy wypełnieniu go określonym wyrazem. Brak tu jednak podstawowej zasady wyprowadzenia całości z początkowej frazy muzycznej oraz dających się uchwycić zasad transformacji, jakkolwiek pewne podobieństwo do pary bozguj-khona z cyklu szasztnakomu, tzn. relacji utworu podstawowego i jego melizmatycznego zdobienia jest wyraźne.

Część druga tego cyklu zwana dastanem to wokalne przedstawienie poezji (trzy lub cztery poematy). Śpiewane teksty wskazują na wielkie bogactw^ro poezji tureckiej, w tym najwybitniejszych poetów regionu⁴⁹. Przy prezentacji poezji dostrzegamy też wskazaną powyżej zasadę łączenia w pary w^rcrsji podstawowej i ozdobionej.

Część trzecia zwana maszrapem, jest prezentacją tańców. Jest ona wykonywana przez bogate instrumentarium z wyraźną przewagą bębnów i kotłów. Długość jej zależy od aprobaty audytorium. Dzisiejsza praktyka wskazuje na wielką popularność tej części, co działa na niekorzyść części wsrępnej, która jako trudniejsza dla odbiorcy pod względem intelektualnym, powoli dzisiaj zanika.

Dla socjologa, a zwłaszcza dla antropologa, ogromnie ciekawa jest analiza terminologii muąatnu. Wskazuje ona z jednej strony na ogromną różnorodność aktualnych tu wpływów kulturowych (arabskie, tureckie, perskie, hinduskie, mongolskie), a z drugiej sygnalizuje pojawiające się w tym regionie zagadnienia społeczne. Obok wskazanego powyżej podkreślania tożsamości, wskazuje się też na niechęć bądź też akceptację społeczną innych (nieszczęśliwych, sierot). Nie brak tez przykładów oceny odległości (daleko czy blisko); podobnie jak i stosunku do innej pici lub pokolenia, co łączy się wyraźnie ze zróżnicowaniem wyrazowym muzyki. Szczególnie zastanawiające są słabe ślady wpływów' kultury chińskiej, na którą wskazuje jednak muzyka, jako że spotykamy w rym mugamie często właściwą kulturze chińskiej skalę pentatoniczną.

Przedstawione przykłady maąamułmuąamu ujawniają jak dalece odmienne mogą być koncepcje opatrzone zbliżonym terminem, jak różnie można interpre-

131