DSC01814

634 Laika — Opracowanie

KOMPOZYCJA POWIEŚCI

Kompozycja Lalki jest tak skomplikowana, bogata i przemyślana, a jednocześnie tak przemyślnie ukryta w toku akcji, że czytając powieść ma się wrażenie chaosu i przypadkowości tak właściwych rzeczywistości. Prus był znakomitym obserwatorem, a przy tym posiadał niezwykle żyw? fantazję. Plan powieści nie mieści się w żadnym schemacie, pisarz wykorzystał natomiast twórczo różne znane schematy. W ten sposób powstał utwór będący równocześnie powieści? o miłości, powieści? - kronik? życia kilku pokoleń, a także powieści? - panoram? społeczn?.

Pierwszym, najwcześniej narzucaj?cym się uwadze czytelnika zabiegiem konstrukcyjnym, jest dwugłos narracyjny. Obok obiektywnego, bezimiennego, wszechwiedzącego narratora, który opowiada o wydarzeniach mieszcz?cych się w przedziale czasowym lat 1878-1879, występuje drugi narrator, opowiadaj?cy o przeszłości i w subiektywny sposób komentuj?cy aktualne wydarzenia. Jest nim stan subiekt Rzecki, wypowiadaj?cy się w swym pamiętniku.

Pamiętnik starego subiekta jest złożony z dziewięciu odcinków — wstawek do powieściowego opowiadania. Wprowadzenie drugiego narratora sprzyja urozmaiceniu struktury fabularnej. Wpływa również na czytelnicz? ocenę przedstawionej rzeczywistości - patrzymy na ni? z innej, skrajnie subiektywnej strony. W Pamiętniku starego subiekta autor poszerza perspektywę czasów?, pogłębia ocenę postaci. Obraz rzeczywistości jest w nim często przerysowany, obci?żony poglądami, fobiami, dziwactwami narratora - bohatera. Pamiętnik... ma wreszcie niezwykły urok ze względu na zawarte w nim ciekawe, indywidualne spojrzenie na świat, pełne dobrotliwej ironii i autoironii oraz subtelny, ciepły humor. Jest ozdobiony głębokimi, nierzadko gorzkimi refleksjami filozoficznymi, dotyczącymi ludzi, zdarzeń i świata, w którym panu Ignacemu przyszło żyć.

Zdarzenia i sytuacje wspomniane w Pamiętniku...:

Tom 1

1.    Dzieciństwo Ignacego Rzeckiego, wspomnienie o ojcu, żołnierzu napoleońskim, jego kompanach i ciotce Raczkowej.

2.    Terminowanie małego Ignasia w sklepie Jana Mincla na Podwalu (patriarchalna atmosfera, niemiecka i kupiecka solidność).

3.    Komentarze, spekulacje Rzeckiego związane ze zmianami dokonanymi przez Wokulskiego w sklepie i dotyczące jego trybu życia.

4.    Udział Rzeckiego i Augusta Katza w kampanii węgierskiej 1848 r.

5.    Refleksje związane z wyjazdem Wokulskiego do Paryża i z pogłoskami o jego staraniach o względy panny Łęckiej.

6.    Wspomnienie przeszłości Wokulskiego począwszy od 1857 r.: sklep Hopfera, uparte dążenie do zdobycia wiedzy, studia w Szkole Głównej, udział w powstaniu, syberyjskie zesłanie, powrót w 1870 r., małżeństwo z Małgorzat? Minclową, odziedziczenie po jej śmierci sklepu Minclów, wyjazd do Bułgarii, powrót stamtąd z dużym majątkiem.

Kamienica Łęckich i jej mieszkańcy (pełne humoru rodzajowe obrazki związane _z osobami: rządcy Wirskiego, studentów, baronowej Kneszowskiej, pani Sławskiej i jej matki, pani Misiewiczowej).

Ó39

aku-

riarę

oba,

lego wartuje ; tu nia ud-

Ton* **

1.    Przytoczenie komentarzy, plotek, ocen krążących o Wokulskim wśród warszawskiego kupiectwa.

2.    Proces o lalkę pomiędzy baronową Krzeszowską i panią Stawską.

3.    Smutne refleksje w związku ze sprzedażą sklepu przez Wokulskiego, plany Rzeckiego, by ożenić Wokulskiego z panią Stawską.

4.    Nowe porządki w sklepie pod rządami Szlangbauma — stary subiekt nie może zrozumieć zmian zachodzących wokół, czuje się stary i niepotrzebny, przewiduje rozruchy antyżydowskie, komentuje zachowanie Wokulskiego.

5.    Rzecki niedomaga, choruje, lęka się o przyjaciela w związku z pogłoskami o jego podróży, śmierci itd.

Narrator-autor rzadko wykracza poza czas aktualnych wydarzeń, i hyba że uzupełnia portrety bohaterów ich biografią. Towarzyszy głównemu \>ohaterowi i jego partnerce. Często oddaje im głos, patrzy wtedy na świat ich oczami, a wewnętrzne przeżyciu przedstawia tak, jakby czynił to sam bohater. Mamy wtedy do czynienia z tzw. narracją personalną i monologami wewnętrznymi w mowie pozornie zależnej.

Osią konstrukcyjną powieści Prus uczynił dzieje nieszczęśliwej miłości galanle-

ryjnego kupca do arystokratki.
PLAN	WYDARZEŃ	Aa
		|e
(Uwaga: w planie nie uwzględniono wydarzeń opisywanych w Pamiętniku starego		V

subiehta, które zostały przedstawione wyżej) Tom 1

1. Renomowana warszawska jadłodajnia: panowie Deklewski, Węgrowicz i Szprot rozmawiają o Wokulskim, który przebywa poza Warszawą gromadząc majątek jako dostawca wojskowy (na wojnie bułgarskiej). Opowieść o przeszłości głównego bohatera powieści

a)    1860 rok — Wokulski jako dwudziestoparoletni młodzieniec prucuje w winiarni Hopfera;

b)    porzuca pracę, by wstąpić do Szkoły Przygotowawczej, a następnie rozpocząć naukę w Szkole Głównej;

c)    w rok po wstąpieniu do Szkoły Głównej rezygnuje z nauki, bierze udział w powstaniu styczniowym i zostaje zesłany na Syberię w okolice Irkucka;

d)    1870 rok — Wokulski wraca do Warszawy z niewielkim majątkiem, bezskutecznie poszukuje pracy, dzięki protekcji Rzeckiego otrzymuje ją w sklepie