PICT0082 (8)

Kompozycja Lalki

Lalka Bolesława Prusa jest panoramiczną powieścią realistyczną, której wartość zwiększają dodatkowe, Nowatorskie zabiegi kompozycyjne.

Panoramiczna - bo prezentuje panoramę - przekrojowy, ogarniający wszelkie elementy obraz społeczeństwa, sytuacji poszczególnych warstw, miasta (Warszawy) i jego mieszkańców. Cechą powieści panoramicznej jest wielka liczba postaci, w tym drugoplanowych, tworzących tlo akcji. Wszystkie te zjawiska występują w Lalce Bolesława Prusa.

Realizm powieści

Opis przestrzeni i osób. Tłem wydarzeń jest wielkie miasto, wiernie opisane w powieści. „Lustrzane” przedstawienie środowiska zostało spowodowane przez:

•    Wierność topografii i nazw geograficznych. Prus opisuje

| w powieści Łazienki, Krakowskie Przedmieście, Powiśle, Nalewki, Służewiec.

•    Realizm szczegółów - w opisie przedmiotów (np. wystawy sklepu Wokulskiego), strojów (np. kreacji panny Łęckiej).

i Milieu - prezentacja otoczenia postaci, co pośrednio ją charakteryzuje. Zachodzi to w przypadku opisu sypialni panny Izabeli lub pokoju Rzeckiego.

Miasto

U Prusa żyje - i jest obrazem XIX-wiecznej Warszawy: stroje, powozy, sklepy, wystawy, kwesty są opisane tak sugestywnie, że niemal słyszymy gwar stolicy.

Narrator

Bolesław Prus wprowadza dwugłos narracji i jest to w zakresie prozy pewnym novum. Lecz główny tok wydarzeń przedstawia narrator trzecioosobowy, „przezroczysty”, obiektywny.

Realizm czasu

Pisarz bardzo pilnuje zgodności i prawidłowości podawanych dat. Wydarzenia takie jak kwesta w kościele, spektakl teatralny, które opisuje Prus w powieści, są rzeczywiste, zgodne z informacjami zamieszczanymi w ówczesnej prasie.

Obecność epizodów Liczne epizody nie tylko wzbogacają opis miasta, lecz także powodują stałe dopełnianie się sytuacji, dają również dodatkowe informacje o wydarzeniach.

Kreacja postaci

Prus przedstawia swoich bohaterów bezppśrednio (przez opis) i pośrednio (przez ich czyny). Są to postacie prawdziwe, ludzkie, flie czarno-białe, są prawdopodobne psychologicznie, poznajemy ich wewnętrzne motywacje.

Cel - prawda o świecie W utworze Prusa nie wyczuwa się natrętnej temencji, realizacji w pierwszym pędzie programu pozytywistycznego. Wprawdzie z działań Wokulskiego, opisu biedoty miejskiej i arystokracji wynika postnlat pracy organicznej i pracw u podstaw i nie są one jednak&zczególnie wyeksponowane. Cel powieści realistycznej jest inny: ukazać wszechstronny obraz sytuacji jednostki w społeczeństwie, prawdę o niej, o stosunkach społecznych i współczesnym świecie. Ten cel powieść Prusa spełnia.

* Dwugłosowy charakter narracji. Relację o wydarzeniach poznajemy z dwóch źródeł: od głównego, trzecio-osobowego narratora i z pamiętnika. Drugi głos narracji to pamiętnik Rzeckiego. Jest to efektowne nowatorstwo, splot dwóch głosów daje bardzo pozytywne skutki: przedstawione wydarzenia są oświetlone z dwóch punktów, stają się jeszcze prawdziwsze, poza tym pamiętnik w sposób dodatkowy charakteryzuje starego subiekta i mentalność ludzi tamtej epoki.

• Nowatorstwem jest otwarta kompozycja, którą stosuje Prus. Powieść realistyczna powinna być zwarta, a wszelkie jej elementy winny wynikać z siebie i wzajemnie się motywować. Prus rozluźnia nieco tę konstrukcję. By móc przedstawić życie i dać pełny obraz swojej współczesności, wprowadza autor wiele epizodów, nie zawsze je kończy, pomiędzy wątkami pozostawia luki, ukazuje rozległą panoramę. By uatrakcyjnić wymowę dzieła, pozostawia niejasne zakończenie - właściwie nie wiemy, co stało się z Wokulskim.

i Wartością nową jest także psy-chologizacja bohaterów - postacie nie tylko stają się prawdziwsze, autor ujawnia odbiorcom związek między psychiką a działaniem człowieka - złożoność czynu, a nie niepodważalną charakterystykę osoby.

Jest zatem Lalka Bolesława Prusa prawdziwym, panoramicznym dziełem dojrzałego realizmu, w dodatku nowatorskim w swojej epoce.

ts