DSCN5024

W dobie rozwoju, coraz dalej sięgającej informatyzacji|g diljfl się słyszeć głosy o narodzinach nowej ery, nem ery telckomputera*. mediów teleinatycznych, wreszcie społeczeństwa informatycznego². Koncepcję tej formacji, -jjL nowego etapu rozwojowego w procesie powszechnej ewoE społecznej, ro/winą! przed kilkunastoma laty Majid Tehran J' On znaczące, za czynniki sprawcze owego rozwoju uznał p_rze obrażenia zachodzące zarówno w sferze komunikowania, jjj' i przemjany w obrębie paradygmatów epistemologicznych.'^J

Bezsprzeczny pozostaje fakt, iż zarówno intencja, jak rów. nież ipstytucja nadawcy ulega dziś znacznemu przeformowa. mu, linearność relacji zachodzących pomiędzy nadawcą, teks. tein a odbiorcą zostaje zaburzona, Rola odbiorcy urasta do ran. gi użytkownika, czy też wręcz - konsumenta komunikatu, ||{ w dobie Internetu, rozumiany szerzej jako treść komunikatu staje się hipertekstem, wobec którego nie może być stosowa! ny tradycyjnie rozumiany proces lektury, To zarówno ontologia jak i (narzucająca się tym samym) epistemologia intertekstual! na, powstała na zasadzie .bycia’ i .poznawania" pozostające-go .pomiędzy czymś' lub .wobec czegoś". Nie bez powodu % masz Goban-Klas wiąże media telematyczne z .najnowszą fazą rewolucji komunikacyjnej". Jako na jeden z wyznaczników, od. różniających owe media od tradycyjnych, wskazuje ich interak-cyjność³. W odniesieniu do Internetu i, związanej z nim bezpośrednio natury hipertekstu, owa interakcyjność polegać będzie zatem na procesie odbioru jako potencji możliwości wyboru i kreacji nieskończonych przestrzeni wirtualnych. .Na ekranie monitora połączonego z komputerem - twierdził T, Nelson - obcujemy z nowym rodzajem tekstu - jego główną cechą jest nie-sekwencyjność oraz możliwość wyboru dowolnych fragmentów i rozgałęzień Akt odbioru, w powiązaniu z funkcjonowaniem internetowych linków, staje się zaś aktem .usieciowio-p" - zarówno w dosłownym znaczeniu, jak w i sensie metaforycznym. To równocześnie swoiste przesunięcie ontologiczne -

1    Per. t Gobas-KUs, Ma i komUmaie mm. Tm i mlii) Im ij, talk Idiuigi Umila, Warsw-Mów 2001, s. 17.

2    Pir, M. Tehranian. Diolihlyk lechlogii i mitologii, .Prezentacje', 1986, nr 3.

11 Gobu-Das, Mdii i tanitenfe..., op. cit., s. 24 i n.

\ Psr LWfflt, Nawigacji słono. Strategii io pnehaiocl auttioioiiwlnych gratów 2fl0O,s. 39.

śnW

przejście od ery reprczcnUcji i reprodukcji ku erze daleko potu-nietej odbiorczej kreacji.

Gdy w 1987 roku firma Apple rozpowszechniła pierwszy komercyjny hipertekst komputerowy, nazwany mianem Hyper Card. powszechnie niewiele jeszcze wiedziano o naturze tego fenomenu ezy zasadach jego funkcjonowania, tym bardziej zaś -o skutkach, jakie za sobą pociągnie w sferze społecznej i kulturowej komunikacji- Program składał się z tak zwanych stosów fang. stacks). Nie stanowiły one jednak odrębnie funkcjonujących elementów swoistej całości. Każdy stos odnosił się do innego. Każdy jego element łączył się z innym, z całością lub tylko z grupą tekstów. Ta swoista intertekstualność okazać się wkrótce miała jednym z podstawowych wyznaczników fenomenu hipertekstu, jako mobilnego systemu referencyjnego - Michasi Heim tak określił jego naturę:

Każde wyrażenie można odwrócić i spojrzeć na nie pod dowolnym kątem, z których każdy jest innym splotem tego samego tekst u_ Słowa i frazy sprawiają wrażenie, jakby się na siebie nakładały Sekwencyjna literatura odrębnych, fizycznie odseparowanych tekstów umożliwia nieprzerwaną tekstualność. Zamiast podejścia linearnego, strona po stronie, linijka po linijce użytkownik tą- ₄₇₇ czy informacje intuicyjnie, na zasadzie skojarzeniowej. Hipertekst zachęca do literackości pobudzanej skokami intuicji i skojarzeń⁵

Obranie poszczególnych linków, jako dalszego etapu drogi przez internetowy labirynt wzajemnych powiązać, staje się swoistą metaforą akceptacji fragmentu tekstowego danego hipertekstu. Ów nieskończony collage dokumentów, powiązanych, nakładających się wzajemnie na siebie, inicjuje tym samym egzystencję nowej przestrzeni, niejednokrotnie określanej mianem środowiska hipertekstu.

Internetowe linki okazują się zatem potencjałem kreacji nieskończonych przestrzeni wirtualnych. Stanowiąc równocześnie „usiećiówienie" odbiorcy, akt przechodzenia od jednego linku ku następnym okazuje się szczególną odmianą zniewolenia poprzez ścisłe ograniczenie możliwości wyboru. Z drugiej strony zaś — przeradza się w niemożność opuszczenia sieciowego labiryntu, gdzie wirtualny punkt wyjścia (na przykład główna strona por-

5 M Heim. The Metaphysics cf Virtual Reality, New York & Oxford 1993, s. 30. Cyt. za: W.J. Burszta, Język hiperrzeczywistość i - hiperrzeczywistość języka. Rozważania bardzo wstępne. bttp://www. cyberforura.edu.pl

Kategoria odbiorcy «u> Steel