DSCN7902

266 Herbert kitschelt

W krajach Grupy B (zob. tabela 9) zaznaczył się wyraźny spadek popularności partii establishmentu — nie zawsze postrzeganych jako klientelistyczne. W zgodzie z moją argumentacją, co najmniej w dwóch przypadkach (Kanada i Nowa Zelandia) nowi aktorzy, którzy odnieśli sukces, nie odpowiadają charakterystyce populizmu antypaństwowego. Szwajcaria to przypadek specjalny. Jeśli pominiemy Szwajcarską Partię Pracy (Schweizer Volks-partei, SVP), tradycyjne partie nieznacznie tylko straciły poparcie. Konwergencja, do której doszło między nimi, przyspieszyła głównie spadek popularności partii lewicowo-libertariańskich i prawicowo-autorytarnych partii typu NRP. Sytuacja zmieniła się jednak podczas kampanii wyborczej w 1999 r., kiedy jedna z tradycyjnych partii pod wodzą charyzmatycznego lokalnego przywódcy (z Zurychu), który zastosował retorykę populistyczną, antypaństwową, zabarwioną odpowiednią dozą dyskursu an-tyimigranckiego, nie tylko zgarnęła elektorat partii typu NRP lecz również zdobyła znaczące poparcie w centrum sceny politycznej. Szwajcarskiej polityki nie można jednak opisać przymiotnikiem „klientelistyczna". Cechuje ją natomiast, obok zdecydowanego zbliżenia stanowisk między głównymi partiami — czego manifestacją jest stabilny rząd, złożony z przedstawicieli wszystkich partii — istnienie instrumentów demokracji bezpośredniej, które dotychczas neutralizowały zagrożenie szwajcarskich instytucji demokratycznych przez populizm (Gentile. Kriesi, 1998, 129-131). SVP stanowi, jak na razie, konglomerat swojego tradycyjnego, centrowego elektoratu, grup wyborczych sympatyzujących z NRP i populistów, którzy sprzeciwiają się sprawowaniu władzy przez rząd wspierany przez wszystkie partie. Nie wiadomo jednak, jak nowe przywództwo partyjne rozwiąże strategiczny dylemat wynikający z nowego składu zwolenników tej partii. Sprawę jeszcze bardziej komplikuje to, że SVP jest partią rządzącą, ma zatem ograniczone możliwości dystansowania się wobec politycznego establishmentu.

Do Grupy C w tabeli 9 należą te kraje, w których konwergencja i naprzemienne rządy umiarkowanych partii lewicowych i prawicowych w latach osiemdziesiątych i niekiedy towarzyszące im istnienie silnych partii lewicowo-libertariańskich doprowadziły do powstania partii NRP. Na koniec, kraje w Grupie D nie doświadczyły istnienia silnych partii NRP ani populizmu

antypaństwowego. W większości z tych państw konwergencja między konwencjonalną lewicą i prawicą nic zaszła tak daleko, by pobudzić odpływ znaczących grup wyborców do partii NRP lub populistycznych partii antypaństwowych. W niektórych przypadkach, na przykład w Niemczech i w Szwecji, powstałe partie NRP nie posłużyły się „zwycięską" formułą, która wyzyskiwała hasła rynkowo-liberalne i autorytarne; nie osiągnęły też większych sukcesów na rynku wyborczym. Tabela 10 pokazuje listę tych partii, które w analizie traktowano jako partie establishmentu już w latach sześćdziesiątych XX w.

Tabela 10. Partie brane pod uwagę jako „rządzące" w latach sześćdziesiątych XX w.

Australia:

Austria:

Belgia:

Kanada:

Dania:

Finlandia:

Francja:

Niemcy:

Włochy:

Japonia:

Holandia:

Nowa Zelandia: Norwegia:

Szwecja:

Partia Pracy, liberałowie, narodowcy, Demokratyczna Partia Pracy;

Partia Ludowa i socjaldemokraci. Partia Wolności tylko w latach sześćdziesiątych;

liberałowie, chadecy, socjaliści oraz Flamandzka Unia Ludowa;

Postępowi Konserwatyści, liberałowie. Nowi Demokraci; konsenyatyści, liberałowie, radykałowie, socjaldemokraci, Socjalistyczna Partia Ludowa;

Koalicja Narodowa; Szwedzka Partia Ludowa, liberałowie. Partia Chłopska, socjaldemokraci i komuniści; gaulliści. Niezależni Republikanie, socjaliści wraz z sojusznikami, komuniści;

chadecy, socjaldemokraci i Wolni Demokraci;

Włoski Ruch Społeczny, chadecy, liberałowie, socjaldemokraci, socjaliści i komuniści;

Liberalni-Demokraci, socjaliści, komuniści, Komcito; partie religijne później połączone w Chrzcścijańsko-Dc-mokratyczny Apel, Zjednoczona Partia Wolności, Demokraci '66 oraz Partia Pracy;

Partia Pracy, narodowej' partia Socinl Credit; konserwatyści, liberałowie, Chrześcijańskie Centrum Ludowe, lewicowi socjaliści. Partia Pracy; konserwatyści, liberałowie. Centrum oraz socjaldemokra

ci/

Szwajcaria:    katolicy, raclykalnwic/libcralowic, Szwajcarska Partia Lu

dowa, Niezależni, socjaldemokraci (liczby w nawiasach w tabeli 9 nie obejmują Szwajcarskiej Pani i Ludowej); Wielka Brytania:    Konserwatyści oraz Partia Pracy;

Stany Z jednoczone: Demokraci, Republikanie