DSC
67 resize

z otoczenia, lecz aktywnie je zdobywa, najpierw kierowane przez dorosłych, a potem dzięki świadomej i uwewnęłrznionej (zinterioryzowanej) działalności psychicznej.

Jak zauważa Szuman, w zasadzie każdy z tych czynników ma znaczenie równorzędne, chociaż w różnym wieku i stadium rozwoju niektóre z czynników są bardziej dominujące i znaczące w porównaniu z innymi.

Jeszcze innego podziału czynników rozwoju dokonał w latach 70tych XX wieku Hans Dieter Schmidt, stosując analizę kondycjonalną i kauzalną, czyli wyodrębniając warunki i przyczyny zmian w rozwoju ontogenetycznym. Celem analizy kondycjonalnej jest określenie warunków w jakich pojawiają się i przebiegają zjawiska rozwojowe; natomiast analiza kauzalna prowadzi do wykrycia szczególnego rodzaju warunków koniecznych, będących przyczyną danego zjawiska.

Przyjmując taki właśnie punkt widzenia, wyróżnione w powyższej koncepcji czynniki rozwoju dzielą się na dwie grupy: (1) warunki genetyczne i ekologiczne oraz (2) wyznaczniki rozwoju: aktywność własna jednostki oraz kształcenie, tj. wychowanie i nauczanie.

Warunki genetyczne wyznaczają tzw. szlaki rozwoju, odznaczające się swoistym rytmem i tempem oraz poziomem, tj. kanałem, którym indywidualny rozwój przebiega. Człowiek nie dziedziczy jednak po swoich przodkach właściwości psychicznych w taki sposób jak np. budowy ciała czy koloru oczu. Ponadto pod wpływem środowiska, szlak i tor rozwoju mogą ulec zmianie. Z warunkami genetycznymi wiążą się więc ściśle warunki ekologiczne.

Czynniki ekologiczne obejmują wiele składników. Należą do nich z jednej strony zarówno elementy środowiska naturalnego (biogeograficznego), takie jak: warunki klimatyczne, fauna i flora, zasoby mineralne i wodne itp., zaś z drugiej warunki ekonomiczne i społeczno-kulturowe, czyli m.in. poziom gospodarczy społeczeństwa, gęstość zaludnienia, zróżnicowanie zawodowe mieszkańców, organizacja szkolnictwa, zasoby kultury materialnej i duchowej.

Wyraźne, bezpośrednie związki przyczynowo-skutkowe zachodzą pomiędzy rozwojem człowieka a jego własną aktywnością oraz nabywaniem doświadczenia w efekcie kształcenia.

Czynniki te określane są jako wyznaczniki rozwoju.

Aktywność warunkuje czynną regulację stosunków jednostki z otoczeniem. Człowiek (bez względu na wiek) nie tylko podlega wpływom środowiska, ale także sam powoduje w nim zmiany.

Kształcenie obejmuje procesy wychowania, nauczania oraz uczenia się, które odgrywają zasadniczą rolę w procesie nabywania indywidualnego doświadczenia. Oddziaływania te odgrywają szczególnie istotną rolę w okresie dzieciństwa i młodości, niemniej ich znaczenie jest niezależne od wieku.

Związek rozwoju człowieka z procesami nauczania i wychowania był od dawna przedmiotem rozważań i dyskusji, zarówno w pedagogice jak i psychologii.

NAUCZANIE I WYCHOWANIE A ROZWÓJ JEDNOSTKI W ŚWIETLE POGLĄDÓW LWA WY GOTSKIEGO

Centralne pojęcie w teorii Wygotskiego stanowi strefa najbliższego rozwoju. Określa się ją jako różnicę pomiędzy tym co dziecko potrafi samo, a tym co może zrobić przy pomocy dorosłego. O tym co dziecko potrafi samo, Wygotski mówi jako o strefie aktualnego rozwoju. Można powiedzieć, że poziomem aktualnego rozwoju jest to co mierzą standaryzowane testy inteligencji. Dwoje dzieci może znajdować się na takim samym poziomie rozwoju aktualnego, co oznacza, że potrafią rozwiązać tyle samo zadań testowych. Jednak otrzymując odpowiednią pomoc ze strony dorosłego, jedno z nich jest w stanie rozwiązać jeszcze dodatkowo 12 zadań, podczas, gdy drugie potrafi ich wykonać np. tylko 3. To, co dziecko potrafi zrobić z pomocą, określa się jako poziom potencjalnego rozwoju. Różnica między poziomem aktualnym a potencjalnym określa strefę najbliższego rozwoju dla danego dziecka.