DSCg85

Łl*' pfPJ

po prostu duża wieś albo wiele sąsiadujących ze sobą wsi. Wszelako jako całość miasto panuje nad okolicą i wraz z nią tworzy nową organizacją prowincji, a w wiąkszcj skali — kraju, czyli przekształca albo na nowo kształtuje plemią czy lud. Natomiast wewnątrz miasta powstają takie swoiste wytwory, jak bractwa zawodowe, gildie i cechy, oraz bractwa kultowe, gminy religijne, bądące ostatecznym i najwyższym wyrazem idei wspólnoty. Ale również całe miasto, wlfcś, lud, plemią, ród i wreszcie rodziną można przedstawić czy ująć jako szczególny rodzaj gildii czy gminy religijnej. I odwrotnie, wszystkie te wielorakie twory zawarte są w idei rodziny, stanowiącej najbardziej ogólną realizacją wspólnoty, i rhiej sią wywodzą. ,

§ U

Ludzie żyjący we wspólnocie należą wzajemnie do siebie i czerpią korzyści oraz posiadają i użytkują wspólne dobra. Wola posiadania i korzystania to wola opieki i obrony. Wspólne dobra — wspólne przykrości; wspólni przyjaciele — wspólni wrogowie. Przykrości i wrogowie nie są przedmiotami posiadanymi i dającymi korzyści; są przedmiotem woli nie pozytywnej, ale negatywnej, przedmiotem niechęci, nienawiści, czyli wspólnej woli niszczenia. Przedmioty pragnień, pożądania nie są czymś wrogim, w wyobraźni jawią sią jako przedmioty posiadane i dające korzyści, nawet jeśli osiągnąć je można tylko za ceną działań nacechowanych wrogością. Posiadanie w sobie i dla siebie' to wola zachowania; posiadanie samo jest czerpaniem korzyści, jest bowiem zaspokajaniem i spełnianiem woli tak jak wdychanie powietrza z atiposfery. Dotyczy to również wzajemnej przynależności do siebie ludzi, wzajemnego udziału ludzi w swoim życiu.

Korzystanie różni sią od posiadania przez szczegół-■ ny efet użycia i dlatego jego skutkiem może być zniszczenie: zabija, sią zwierzą, aby pożywić sią jego mlą-sem. Myśliwy i rybak chcą nife tyle posiąść swoją zdobycz, ile z niej skorzystać, choć korzyść tn może być do pewnego stopnia trwała, wiąc równoznaczna z posiadaniem, jak używanie skór lub innych zgromadzonych zasobów. Ale samo polowanie jako czynność powtarzająca sią wiąże sią z posiadaniem terenu łowieckiego — choćby nic wyznaczonego — i może być rozumiane jako korzystanie z tego terenu. Człowiek rozumny bądzie starał sią zachować albo nawet pomnożyć ogólne właściwości i powierzchnią tego terenu jako substancją, której modo i produktem są zdobycze. Taką substancją jest drzewo rodzące jadalne owoce, pole, na którym rośnie zboże. Czymś takim staje sią także oswojone, karmione i pielęgnowane zwierzą, które może pełnić funkcje sługi i pomocnika albo oddawać żywe, regenerujące się części swego ciała. Z takim zamiarem hoduje sią zwierzęta, a wówczas gatunek albo stado jest czymś stałym, chronionym, a więc właściwie posiadanym w przeciwieństwie do pojedynczych sztuk, z których się korzysta, również dzięki temu, że się je niszczy. Trzymanie stada oznacza z kolei szczególny stosunek do ziemi, pastwisk, które dają bydłu pożywienie. Tereny łowieckie i pastwiska na terenach nie zajętych można zmieniać: gdy wyczerpią się ich zasoby, ludzie wraz z całym dobytkiem i zwierzętami mogą opuścić swoje siedziby i poszukać nowych, lepszych. Dopiero zaoranie ziemi, w którą człowiek wkłada własną pracą umieszczając w niej nasiona przyszłych, a owoce niegdysiejszych roślin —• dopiero roik-przykuwa człowieka do siebie, przechodzi w posiadanie następujących po sobie pokoleń, i wespół z wciąż młodymi siłami ludzkimi w miarę wzrostu

i

47