egz filozofia (19)

I Wielkie systemy filozoficzne

^e wtedy, kiedy jest poznawaniem dla niego samego, a nie dla czegoś innego, a więc myślenie czyste jest najcenniejsze, bo dotyczy naczelnej i kierującej wszystkim zasady. W księdze alfa minor Metafizyki dodaje, że filozofia jest wiedzą o prawdzie, bo celem nauki teoretycznej jest prawda, tak' jak celem nauki praktycznej, - działanie. Oprócz wiedzy teoretycznej (filozofia pierwsza, matematyka i fizyka) i praktycznej Arystoteles wyróżniał również wiedzę pojetyczną, która dotyczy wytwarzania określonych przedmiotów.

Dla Arystotelesa tym, co istnieje pierwotnie, są konkretne, indywidualne i niezależne od siebie rzeczy, któreśujpierw poznajemy zmysłowo.^ilozofia-_: pierwsza (nazwana później metafizyką prawdopodobnie przez Androńikosa^: z Rodos) jest dlatego pierwsza, że dotyczy pier.wszych-i ostatecznych-przy-W Metafizyce Arystoteles stwierdza, że gdyi&uue-bvłe~żadnvch | innych bytów niż byty zaistniałe dzięki naturze (byty materialne),^) fizyka byłaby filozofią pierwszą. Istnieje jednak jakaś substancja nieruchoma, która jest wcześniejsza (ontycznie) niż tamte byty, a więc wiedza jej dotycząca musi zostać nazwana filozofią pierwszą (teologią). Zajmuje się ona: L),przyrł s czynami i pierwszymi lub najwyższymi zasadami, 2) bytem jako bytenJ 3) substancją (ousia), 4) Bogiem. Filozofia pierwsza nie pokrywa się z żadni z nauk szczegółowych, bo te ostatnie wyodrębniają zawsze jakąś dziedzin^ bytu, którą się zajmują, a filozofia pierwsza poszukuje zasad i przyczyn rzeczywistości jako takiej. Arystotelesowskie stwierdzenie, że „istnieje wiedza, która bada byt jako byt i to, co przysługuje mu ze względu na niego samego”, należy rozpatrywać w kontekście rozróżnienia na byt w sensie istotnym i byt w sensie przypadłościowym. Musi zatem istnieć coś stałego (istota, substancja), co stanowi podmiot orzekania istotnego. Bo byt - jak mówi Arystoteles - przejawia się, a więc też orzeka na wiele sposobów: według przypadłości, według schematu kategorii, przez możność i akt oraz jako praw-dańfałsz.

Przede wszystkim należy odróżnić byt w sensie istotnym od bytu w sensie przypadłości. Ten pierwszy jest bytem samym przez się {to on kath hauto), to znaczy substancją (tłumaczenie greckiego słowa ousia jako substancji nie jest zbyt poprawne, bo jednoaspektowo obciążone łacińskim zna* czeniem pojęcia substantia). Arystoteles odróżnia substancję pierwszą (jako przykład podaje poszczególnego człowieka lub konia) i substancję drugą (człowiek w ogóle, koń w ogóle). Podział ten opiera się z kolei na odróżnię-