gramatyka2

172 J. Bartmiński

które kostnieją, w zestawienie egzocontryczne (znaczenie całości leży poza zakresom treści składników). Ze względu na silną idiomatyezność typ ten stoi na pograniczu składni i leksyki: (30) ogpol. A na kwiaty to, zdaje się, chuchał i dmuchał (przesadnie dbał) I); Go tam panna Plawieka! Ani go grzeje, ani ziębi ( = jest mu obojętna) D; Musiała dwoić się i troić (= gorliwie zabiegać), aby wyżywić swoje dzieci D.

Zbierzmy na koniec, jakie są cechy wyróżniające poszczególne typy orzeczeń ustnych i jaki jest ich zakres występowania w języku. Są to: cechy fonetyczne: 1) harmonia głoskowa, 2) rym, 3) integralność prozodyczna (brak wewnętrznego przedziału); morfologiczne: 4) określoność morfemowa, 5) fleksyjność; składniowe: 6) kontekstowy wykładnik predykatywności, 7) nierozdzielność członów, 8) stałość szyku, 9) określoność pozycji w ciągu zdań; loksykalno-semantyczne: 10) stały komponent leksykalny, 11) określoność kategorialna jednego lub wszystkich komponentów, 12) dysponowanie całościowym znaczeniem. Zob. tabela.

* Omówione w artykule niektóre formy orzeczeń ustnych mają niejednakowy stopień rozpowszechniania. Główną dziedziną ich występowania jest opowiadanie relacjonujące przebieg minionego zdarzenia w sposób unaoczniający; wszystkie bez wyjątku były notowano w tekstach narracyjnych gwarowych, w języku ogólnopolskim mówionym są — jak się zdaje — rzadsze (potrzebne by jednak były dokładniejsze ustalenia). Brak ich w sprawozdaniach i komentarzach sportowych, a także w dyskusjach intelektualnych. Niektóre są charakterystyczne dla dialogu [zna, zna-, poszedł to poszedł-, siada nie siada.

Rozwiązanie skrótów

Źródła:

D    — Słownik języka polskiego pod rod. W. Doroszewskiego, 1958 — 69.

Dą    — Maria Dąbrowska, Pisma wybrane, t. II, Warszawa 1956.

V    — Jan Zaleski, Język A. Fredry, cz. 2, 1975.

K    — Władysław Kuraszkiewicz, Od wyrazów szata, płat do szmata, szmat,

„Język Polski” XLIX, 1969, 22 — 27.

Kolb    —Oskar Kolberg, Dzieła wszystkie, 1961 — 75.

N    — Kazimierz Nitsch, Wybór polskich tekstów gwarowych, wyd. 2, War

szawa 1960.

No    —Marek Nowakowski, Ten stary złodziej, Warszawa 1958.

P    — Krystyna Pisarkowa, Składnia rozmowy telefonicznej, 1975.

ŻL    — „Życie Literackie”.

Miejscowości :

Biał    —    Bialowola k. Zamościa

Bors    —    Borsuk k. Krasuogostawu

Buk    —    Bukowa W. lc. Chełma

Byohawka —    Bychaw) ii k. Bychawy

Dęba

Huta

Jacnia

Kawęczyn

KruUel

Lipa

Łabunie

Łaz

Łaszczów

Opoczno

Rad

Rozkosz

Sąs

Stanin

Stok Ł.

Tom

Zawada

Żabików

Żabno

Żuków

—    Dęba lc. Puław

—    Huta k. Cbełma

—    Jacnia k. Zamościa •

—    Kawęczyn k. Zamościa

—    Kruliel k. Przemyśla

—    Lipa k. Kraśnika

—    Łabunie k. Zamościa

—    Łaziska k. Opola Lub.

—    Łuszozów k. Lublina

—    Opoozno k. Opola Lub.

—    Radecznica k. Zamościa

—    Rozkoszówka k. Hrubieszowa

—    Sąsiadka k. Zamościa

—    Stanin k. Łukowa

—    Stok Lacki. k. Sicdlco

—    Tomaszowice k. Lublina

—    Zawada k. Zamościa

—    Żabików k. Radzynia

—    Żabuo k. Krasnegostawu

—    Żuków k. Bychawy.