IMG040

również księcia wraz z jego dworem. Autor Kroniki wielkopolskiej dodał jeszcze, iż po uczcie nastąpił wybór Piasta na króla.

W Księdze legend odnaleźć można zaledwie początek tej opowieści, i to niezupełnie zgodny z tradycją kronikarską. Kmieć Piast sam przyjmuje tajemniczych podróżnych, gdy tymczasem jego żona śledzi z ukrycia ich spotkanie oraz rozmowę z mężem. Piast słuchając opowiadań swych gości o różnych ludach i krainach oraz „o wielkich Bożych sprawach” — rozpoznaje w nich aniołów i prosi o błogosławieństwo dla swej rodziny:

Pozwólcie, że tu każę przyjść niewieście,

A przez was żonę i dziatki poświęcę.⁸¹

Dobrotliwa postać Piasta, wcielenie spalonego harfiarza Zoriana, nie odbiega zbytnio od legendarnego kmiecia czy kołodzieja, natomiast kreacja jego żony jest całkowitym zaprzeczeniem poczciwej Rzepichy i stosownie do roli, jaką w poemacie wyznaczył jej Słowacki, nosi imię: Pycha. Staje się ona uosobieniem zła i wrogości wobec własnego narodu. Ta zagadkowa postać była rozpiaicie wyjaśniana i sprawa jej interpretacji — jak zresztą i wiele innych problemów w Królu-Duchu — pozostaje nadal otwarta. Tadeusz Miciński np. widział w niej „jakby symbol Polski z wieków możnowładztwa”, upostaciowanie stanowego egoizmu i innych wad narodowych, które niejednokrotnie miały fatalny wpływ na losy kraju. „Pycha Polskę całą spadla — pisał on —* wiodąc ją do uciech i władztwa zmysłowego” ^8Z.

Juliusz Kleiner natomiast uważał, że „Pycha zdaje się być w związku z Towiańskim i urasta w straszne oskarżenie” jego postępowania, w szczególności zaś poeta „oskarża go o konszachty z władcą wrogim, tj. z carem, o usypianie narodu, by go oddać w moc Rosji” ^m,

Odpowiednikiem antynomii Piasta i Pychy są ich dwaj synowie: ciemny Wodan, nieodrodny syn swej matki z jej negatywnymi cechami oraz jasny Ziemowit, będący skrajnym przeciwstawieniem swego starszego brata. Ten antynomiczny dualizm charakterów będzie miał w dalszym toku akcji doniosłe konsekwencje: działanie Wodana,

“ Rapsod U, pieśń 1, w. 37-38.

“ T. Miciński, „Krół-Duch" —Jaźń. Poemat Juliusza Słowackiego [w:] Do źródeł duszy polskiej, Lwów 1906, s. 93-94.

^u J. Kleiner, Juliusz Słowacki, jw., t. IV, cz. 2, s. 442.

pozostającego pod władaniem Pychy, zmierzać będzie do haniebnej zdrady i klęski własnego kraju, czemu z kolei skutecznie przeciwstawi się Ziemowit.

Przeciwieństwo charakterów obu braci ujawnia się od samego początku, czyli od chwili, kiedy Pycha na polecenie męża przyprowadziła ich i przedstawiła aniołom:

„Ten pierworodny” — rzekła — „na rycerza,

Czarny jako stal — ciemny jak mogiła;

Ten drugi — róża rozkwitła i świeża,

I w nim jest miłość — ale w tamtym siła;

Ten pierworodny Wodanem się zowie,

Tamten — Ziemowit, z światełkiem na głowie”.^M

Kiedy jednak anioł „ominął Wodana w błogosławieństwie” i moc nadprzyrodzoną „zlał” tylko na Ziemowita, dzięki czemu ten:

I rósł, i w łaskę Bożą się pomnażał.

I pokazywał w sobie moc z wysoka; •*

— od tego więc przełomowego momentu drogi obydwu braci rozchodzą się na zawsze, do czego także w wielkiej mierze przyczyniła się ich matka wyposażona w zdolności czarodziejskie, Pycha-Pro-meteanka podstępnie wykrada śpiącemu Ziemowitowi moc zesłaną nań przez błogosławieństwo anielskie, przenosi ją na Wodana, z którym ucieka na „czarodziejską górę” Zober, by tam zawrzeć pakt z cesarzem Ottonem: za pomoc w zdobyciu lechickiej korony dla jej starszego syna przyrzeka cesarzowi wydać „kraj Popiela” w lenną zależność. W drugiej pieśni tego rapsodu poeta uwydatnił odwieczną zachłanność germańską w stosunku do Polski. Cel cesarza jest jednoznaczny :

Dzisiaj — przed nocą z wojskami napadnę,

Bo mi to państwo powinno być lenne •*.

Chce jednakże dokonać tego podstępem — napaść na królestwo bezbronne, obezwładnione snem rzuconym na nie przez magiczne zaklęcia Pychy. W tok fabularny rapsodu wplata się więc baśń o uśpionym królestwie i dzielnym młodzieńcu, któremu udało się zdjąć czar

⁸⁴ Rapsod II, pieśń 1, w. 59-64. ⁸⁸ Tamże, w. 89-90.

⁸⁰ Tamże, pieśń 2, w. 178-179.

231