DSC00297 (21)

LXIl POEZJA OKOLICZNOŚCIOWA — NURT HISTORYCZNY

autor z Kroniki polskiej Wincentego zwanego Kadłubkiem, który dowartościowując historię swego narodu (zresztą na wzór pisarzy zachodnich), wprowadzał w jej obręb wybitne osobistości świata antycznego. Szczególnie w Niemczech i w Anglii rozpowszechnione były legendy eponimiczne o zakładaniu miast przez Juliusza Cezara.

. W wierszu, poczynając od prehistorii miejsca, autor przedstawia okoliczności założenia klasztoru w Lubiążu: początkowo siedziby benedyktynów, a później cystersów, i dzieje te wiąże z poczynaniami kolejnych władców. Większą część utworu wypełnia jednak opis organizowania się konwentu i działalności zakonników, których trud i umiejętności odmieniły również sposób gospodarowania ubogiej ludności tubylczej.

Wiersz o bitwie pod Grunwaldem [Anno milleno qua-dringentesimo deno). Relację o tym szczególnie ważnym wydarzeniu otwiera dokładny zapis daty bitwy, a zatem rok, miesiąc i dzień (1410,15 lipca), a także określenie przypadającego wówczas święta. Autor na początku opowiada o nadciągającym wojsku krzyżackim, ale właściwie wybiera kilka głównych momentów, na których skupia swojąuwagę. Najpierw jest to znacząca scena przybycia do Jagiełły posłów krzyżackich, przynoszących dwa miecze jako wyzwanie do walki, a zarazem konfrontacja pokojowo nastawionego władcy Polaków i przepełnionych pychą przedstawicieli Zakonu. Następne momenty to zagrzewające przemówienie króla do rycerzy, krótki, choć dynamiczny obraz bitwy i ukazanie ogromu klęski Krzyżaków. Podobnie jak w opisie bitwy pod Nakłem u Galla, również i tutaj głównym sprawcą zwycięstwa Polaków ogłoszony zostaje Bóg, a pokonanie tak groźnego przeciwnika porównuje autor do walki biblijnego Dawida z Goliatem. Utwór niesie wyraźne przesłanie moralizatorskie: pokazuje zwycięstwo pokory nad

pychą, ostatnie zaś słowa są wezwaniem do oddania chwały^ Bogu, któremu należy okazać wdzięczność.

Napisany prawdopodobnie wkrótce po bitwie, a więc jeszcze w 1410 r., utwór liczy 52 wersy ułożone heksametrami (44) i pentametrami (8). Z 44 heksametrów aż 28 to leoniny, a kilka razy pojawiają się także heksametry „ogoniaste” (yersus cau-dati). O średniowiecznym charakterze formy metrycznej tego wiersza świadczy także znaczna liczba odchyleń od norm klasycznych ¹.

Wierszowany list króla Władysława [Ego Wladislaus Polonorum quondam sincera aderam laus). Utwór powstał w okresie, gdy po tragicznej klęsce wameńskiej (10 XI 1444) panowała jeszcze nadzieja na powrót zaginionego króla, a brat władcy, Kazimierz Jagiellończyk, wzbraniał się nadal przed objęciem tronu polskiego, mogły to być więc lata 1445—1447. Władysław, zwany później Warneńczykiem, namówiony przez legata papieskiego Giuliana Cesariniego, złamał zaprzysiężony Turkom rozejm i podjął z nimi walkę, która zakończyła się klęską wojsk chrześcijańskich. Po skończonych działaniach wojennych król zniknął, na polu bitwy nie znaleziono jednak jego ciała, co otworzyło pole domysłom na temat dalszych losów rzekomo ocalonego władcy. W atmosferze niepewności i rozpowszechnianych pogłosek, że król ukrywa się, by w odpowiednim momencie powrócić do kraju, wśród sporów o odpowiedzialność za zaistniałą sytuację (obciążanie winą papiestwa) i zabiegów politycznych o rozwiązanie kwestii następstwa tronu powstawały utwory, które mogły kształtować opinię społeczną dotyczącą tych właśnie spraw.

Cz. Ochałówna, Bitwa grunwaldzka w poezji polsko-łaciń-skiejXV wieku, „Małopolskie Studia Historyczne” R. 3 (1960), z. 1/2, s. 89-90.