DSC00292 (16)

Lii POEZJA OKOLICZNOŚCIOWA — NURT PANGGIRYCZNY

ski, natomiast na zachodzie Europy w okresie dojrzałego średniowiecza jpanegiryki takie były popuiame, zwłaszcza w literaturze włoskiej, choć najczęściej układano je prozą. Ciołek nadał swojemu utworowi formę dziesięciozwrotkowego hymnu (struktura nawiązuje do hymnów kościelnych), którego strofy (z wyjątkiem dwóch pierwszych) zbudowane zostały z siedmiu wersów pisanych dyrnetrem trocheicznym, z kataleksą w wierszu siódmym²:

In te corpus iacet sacrum Stanislai. patris patrum, hic thezaurus ingens fratrum, tu reluces ut theatrum; hic regina, mater mat rum, despiciens iam baratrum

Hedwigis sumpsit gaudia.

(zwr. 3)

W każdej zwrotce występuje układ rymów aaaaaab, przy czym rym b jest wspólny dla wszystkich strof. Pewne odstęp, stwa dotyczą strofy pierwszej (składa się tylko z sześciu wersów o układzie 7a 7a 7a 7a 8a 7b) i drugiej (pięć wersów: 8c 8c 8c Sc 7b). W dwóch XV-wiecznych zapisach tekstowi towarzyszy notacja muzyczna, jednak twórca tej melodii (w której można dopatrywać się wpływów włoskich) nie jest znany.

Napisany w latach 1426-1428 hymn nie zawiera opisu grodu krakowskiego, choć tradycyjne pochwały miast uwzględ-

² Trochej stanowi połączenie zgłoski długiej i krótkiej; dwa trocheje składają się na metrum trocheiczne, a zatem dymetr trocheicz-ny. czyli układ dwóch metrów trocheicznych, to wiersz 8-zgłoskowy, zawierający ułożone na przemian sylaby długie i krótkie. Kataleksa oznacza skrócenie ostatniej stopy wersu ojej element słaby, tak więc dymetr trocheiczny katalektyczny przybiera postać 7-zgłoskowca

H i§ - u - u

niały zwykle takie motywy, jak wyniosłość budowli i murów, 1 piękno opływającej miasto rzeki, urok ogrodów. Jedynie uwagi* o położeniu Krakowa nawiązują do wykorzystywanych w tych tekstach schematów (otaczające miasto góry, czyste źródła).

Tutaj pochwała miasta dotyczy przede wszystkim jego zamożnych mieszkańców: dostojnych mężów, płodnych niewiast, licznie zgromadzonego kleru, strzegących stolicy rycerzy, a także panującej w grodzie radosnej atmosfery i dobrych obyczajów, opartych na sprawiedliwości i łaskawości, oraz opieki świętego patrona, którego szczątki spoczywają w katedrze. Większą część utworu wypełnia jednak enkomion władcy, Władysława Jagiełły, a zwłaszcza jego młodej żony Sonki, za sprawą której pojawili się właśnie następcy tronu, napełniając radością całe królestwo. Podkreślana jest uroda królowej, ale przede wszystkim jej cnotliwość, uczciwość i czystość moralna, co zapewne ma służyć obronie żony starzejącego się króla przed posądzeniami (zwłaszcza ze strony wielkiego księcia Witolda, Krzyżaków i przedstawicieli opozycji) o niewierność małżeńską; z zarzutów tych Sonka musiała się oczyszczać przed sądem duchownym. Pomimo świeckiej treści utwór kończy się modlitewną prośbą do Boga o Jego łaskawość i obdarzenie wiernych zbawieniem.

Wśród zapisków dotyczących rodu Melsztyńskich znaleziony został Wiersz ku czci Spytka z Melsztyna (Spythko, tua virtus meritis coniuncta priori], pochodzący z XV w. Garść informacji o kasztelanie zawichojskim Spytku Melsztyńskim, noszącym przydomek Pacificus, przynosi notatka zamieszczona na końcu tego rękopisu. Jest więc dość prawdopodobne, że to właśnie kasztelan jest bohaterem wierszowanego utworu, natomiast autora można upatrywać w księdzu Janie z Jarosławia, który napisał panegiryk, by odwdzięczyć się za liczne dobro-