IMGB25

9. Warzywa liściowe

9.1. Sałata siewna -Lactuca sativa L.

Wszystkie uprawiane sałaty należą do jednego gatunku Lactuca sativa L. Znanych jest kilka odmian botanicznych, z których sałata maslowa głowiasta (L. sativa var. capitata L) zasługuje na uwagę w uprawie pod osłonami. Wyróżnia się dwie formy użytkowe tej odmiany: sałatę masłową i sałatę kruchą.

9.1.1.    Sałata masłowa — Lactuca sativa var. capitata L.

9.1.1.1.    Znaczenie gospodarcze

W miarę zwiększania powierzchni uprawy warzyw pod osłonami, zwłaszcza w tunelach foliowych, sałata masłowa nabiera coraz większego znaczenia. Obecnie w Polsce powierzchnia jej uprawy pod osłonami znajduje się na trzecim miejscu po pomidorze i ogórku. Dzięki zabiegom hodowlanym powstały odmiany użytkowe sałaty masłowej doskonale przystosowane do uprawy w miesiącach najmniej korzystnych pod względem intensywności i długości naświetlania oraz panującej temperatury, tj. w okresie od września do kwietnia. Możliwość uprawy wbt_r w tym czasie wzbogaca asortyment tw«. żych warzyw na rynku.

9.1.1.2.    Wartość biologiczna

Sałata zawiera (w mg%): witaminę C (15). karoten (0.3—1.6), niewielkie ilości wriann B,. B. i E oraz sole mineralne wapni (13—30). żelaza    (0.3—1,0). fosforu

(21—57) i potasu (133—300). Ponadto u łata zawiera kwasy organiczne: jabłkowy, cytrynowy i szczawiowy (Lempka 1970) Ze względu na dużą wartość biologiczną sałata powinna być spożywana przez cały rok. W Polsce jednak nadal produkcję i spożycie cechuje sezonowość. Z chwilą ukarania się na rynku pomidorów i ogórków gruntowych spożycie sałaty gwałtownie spada

9.1.1.3.    Czynniki wzrostu i ich regulacja w pomieszczeniach

Temperatura. Sałata jest rośliną o niewid-kich wymaganiach cieplnych. Optymalna tan peratura dnia i nocy dla wzrostu sałaty talary od jej fazy rozwojowej, okresu uprawy, warunków świetlnych, odmiany oraz zawartoSd C0₂ w atmosferze szklarni. We wczesną fazie rozwojowej sałaty wysoka temperaw jest mniej szkodliwa niż dla starszych roSfa Szybki wzrost sałaty prowadzi wtedy * tworzenia się miękkich, luźno zawiązanyd główek i. przejścia w fazę generatywną. Ją temperatura 19—21 °C w okresie wiązani)

może powodować takie niekorzystne Lgćssy (Nieć 1964). Gdy czynnikiem ogra-niczafacym wzrost jest niski poziom promieniowania świetlnego, wysoka temperatura

uzupełnia niedoboru światła, lecz powo-^,6 szybsze wybijanie w pędy kwiatostano-^ (Gieen 1984). Olatego w okresie jesienno-zimowym, w gorszych warunkach świetlnych. utrzymuje się w produkcji sałaty tem-pirtturę w dzień 10—14“C. a w nocy $_7'C. Ten zakres temperatury wpływa różnisz korzystnie na wzrost sałaty w przypału stosowania nawożenia C0₂ w szklarni (Winwer. Honma 1979). Optymalną temperaturę powietrza w różnych warunkach jwtotlnych w uprawie sałBty z uwzględnie-nan jaj fazy rozwojowej przedstawia tabela 9.1-

Reakcja poszczególnych odmian na temperaturę jest różna; niektóre wymagają do mu ostu dość wysokiej temperatury. Na pizyklad odmiana Bibb dobrze rośnie, gdy utrzymuje się temjłeraturę 16—20 C w pochmurny dzień, 21—24 C w dzień słoneczny oraz 14°C nocą. Odmiana Kentucky Bibb doskonale rośnie, gdy temperatura nie różni sę znacznie między dniem a nocą i wynosi 20°C w dzień oraz 18"C w nocy (Knavel 1981). Odmiany sałaty uprawiane u nas nie wymagają tak wysokiej temperatury. W najwcześniejszej uprawie najkorzystniejsza jest temperatura do 15°C. a odmiany uprawiane wiosną znoszą temperaturę wyższą, do 18°C.

Sałata wytrzymuje stosunkowo dobrze niską temperaturę, obniżającą się nawet do (CC. co może się zdarzać w nie ogrzewanych tunelach. Jednak diuzsze działanie na rośliny temperatury poniżej 5°C może powodować szybsze wytwarzanie się pędów nasiennych.

podobnie jak w temperaturze zbyt wysokiej. Nizsza temperatura pogarsza wartość smakową sałaty, której liście z powodu zahamowania przyrostu staią się twarde (Dorucho-wski 1984).

Światło. Światło uważa się za jeden z najważniejszych czynników wzrostu i rozwoju sałaty. Jest ona najbardziej wrażliwa na niedobór światła w początkowym okresie rozwoju, a zwłaszcza w czasie produkcji rozsady. Dlatego tez przy krótkim dniu i niskiej intensywności światła, czyli od listopada do stycznia, niezbędne jest doświetlanie. Intensywność światła i długość dnia mają wpływ na wzrost sałaty oraz wiązanie główki. Przy niskiej intensywności światła roślina tworzy długie, wąskie liście, których jakość pogarsza się w wyniku spadku zawartości kwasu askorbinowego • cukrów (Holsteijn 1981 a; Shinohara. Suzuki 1981). Poprawa warunków świetlnych, np. przez zastosowanie większej rozstawy roślin, powoduje szybszy przyrost masy sałaty. Dzięki temu przyspiesza się zbiór i poprawia jakość sałaty. Ogólny plon z 1 m² powierzchni zmniejsza się. ale zwiększa się liczba główek handlowych (Keijzer 1975. Van Esch 1977).

Z długością dnia i intensywnością światła wiąże się aktywność fotosyn te tyczna roślin, a z nią szybkość wzrostu sałaty. Aktywność fotoeyntetyczna jest ponadto uzależniona od temperatury. Przy małym natężeniu światła fotosynteza przebiega najintensywniej w stosunkowo niskiej temperaturze, wyno-szącejIB" Cl(Wiebe, Lorenz 1982). Jednak intensywność światła ma większy wpływ na fotosyntezę niz temperatura (Holsteijn 1981b).

Podczas długiego dnia i przy wysokiej

Tabela 9.1. Optymalna temperatura powietrza w C w różnych warunkach świetlnych w uprawie sałaty z uwzględnieniem jej fazy rozwojowej_

			Warunki	świetlne
Faza wzrostu	słabe		średnic			dobre
	dzieli	noc	dzień	noc	dzień	noc
Od wysiewu do wschodów	15	15	15	15	15	15
Od wchodów do wysadzenia na miejsce stałe	13	io <r	Iż r'	? -c 12	15	13
Od wysadzenia do wytworzenia główek Od pełnego wyrośnięcia do opóźnionego zbioru	10	7	12	ł 9	15	; 10
	8—10	a—5	8—10 ^	^*2—5' T	. 8—10	2—5

M - Uprawa warayw pod osłonami