IMG66

defektów wrodzonych), co może zmniejszać prawdopodobieństwo uformowania^! prototypowej, kategorialnej reprezentacji (Fiske, Neuberg, 1990). Co więcej, wiele ti rodzaju cech występuje zbyt rzadko, by mogły powstać rozwinięte stereotypy (Joi i in., 1984). Wreszcie, osoby z tego rodzaju piętnem rzadziej podejmują współ działania o charakterze politycznym, które mogłyby stanowić społeczne lub ekonomie^ ne zagrożenie — takie, które prowadzi do narodzin ideologii usprawiedliwiający sprzeciw społeczny i dyskryminację piętnowanych. Najsilniejsze stereotypy do osób z tego typu piętnem obserwuje się w stosunku do łudzi głuchych i niedosłysząc)

- ponieważ ich piętno jest jasno zdefiniowane, kontakt z nimi jest bardziej po wszech i ponieważ są oni w widoczny sposób zorganizowani.

O ile funkcje piętnowania ze względu na tożsamość grupową lub wady charaktetgg mogą być w znacznym stopniu społeczne i zbiorowe (zaspokajanie potrzeby pozytywnej społecznej tożsamości, usprawiedliwianie systemu, sprawowanie społecznej kontriM nad jakąś kategorią ludzi; zob. Crocker, Major, Steele, 1998), o tyle funkcje piętnowania]

sycuacji (Wills, 1981)³. W grę może także wchodzić motywacja ochrony Ja. W takiej? mierze, w jakiej cechy fizyczne są oznakami słabego zdrowia lub materiału genetyca nego o wątpliwej wartości (Zebrowitz, 1996), odrzucenie ludzi z wadami cielesnymi? - szczególnie w kontaktach intymnych - może zwiększyć prawdopodobieństwo^ przekazania własnych genów przyszłym pokoleniom. Crocker, Major i Steele (1998)5 sugerują, że jedna z: „funkqi piętna społecznego może polegać na dostarczaniu obrazu? świata i systemu znaczeń, które chronią jednostkę przed lękiem egzystencjalnym^-

„uzmysławiają oni, że nasze zapatrywania nie są podzielane przez wszystkich i podS wsżają przekonanie o powszechnej ważności naszego spojrzenia na świat” (Solomon^ Greenberg, Pyszczynski, 1991, s. 125).

Brzydota ciała może się wiązać ze szczególnym poczuciem zagrożenia, ponieważ^ uświadamia postrzegającemu jego własną śmiertelność. Zgodnie z teorią opanowania, trwogi (Solomon, Greenberg, Pyszczynski, 1991), rosnąca świadomość własnej śmier-J telaości rodzi lęk i motywację, by utwierdzić się w swoim widzeniu świata, co często; prowadzi do odrzucania i dewaluowania tych, którzy są spostrzegani jako odmienni' Tak więc trwoga, której doświadcza się podczas kontaktów z ludźmi noszącymi tego. rodzaju piętno, może być wyrazem nie tylko ogólnej reakcji lękowej, jaka pojawia siej w kontakcie z odmiennością (Stephen, Stephen, 1985), ale także reakcji na specyficzne zagrożenie związane z własną śmiertelnością. Jeżeli piętnowanie związane z brzydotą ciała (szczególnie z tymi jej przejawami, które wskazują na chorobę) ma swoje źródło w lęku związanym ze śmiertelnością, to taki rodzaj piętna może być bardziej uniwersalny niż piętno grupowe, które jest ściśle związane z określonymi kontekstami społecznymi, historycznymi i ekonomicznymi Podczas gdy grupowe funkcje pięt-

ze względu na brzydotę cielesną mogą być bardziej indywidualistyczne. Funkcje tejj Ł..    _    .

obejmować mogą umacnianie Ja poprzez porównania w dół z osobami, które są w gorszej*    cukrzyca czy choroby serca, należą do najsłabiej piętnowanych form mepełno-

(s. 510). Ludzie z piętnem cielesnym są często spostrzegani jako odmieńcy i dewiancj PP* kowania niewerbalne podczas mterakęi z ludźmi I I 'WWI

J-.dciic ciek wre badania Scgenijr, K porannie z obiegiem mrtnnry sięwgonzej sytułcji ronżcngroaćjł. jrafia Tvmcm fcfc k; reprinty 34 ipo*ineg2=e jako ciensośliwe do koacołowlnu (Mzjor, Ton, Bytrni. 1991), M> mdi Ja mam fn/iriil i podobać do otoehu (Tiyte, UW, 1M9).

Bgnaii x powodu tożsamości zbiorowej łub    charakteru mogą wytwarzać

ttereotypy, indywidualnym funkcjom odrzucenia osób z piętnem i ■»**—yjń lawarzy-mdmogą społecznie akceptowane osobiste reakcje, także jak wipńk tucie (Jones i in, Katz, 1981).

^^Fzgiędny brak zgodnych przekonań na temat jrdnoarefc z piętnem caefeanym, (połączeniu z silnymi reakcjami emocjonalnymi może sprawić, że wpływ nereocypńw ■) wpi zypadku tego piętna ihharynii w pi ryp^dku piętna pil iiińnnipilulipfeiii

_pego z cechami charakteru. W kategoriach wprowadzonych przez Dwiśa

^współautorów w rozdz. 1, te dwie ostatnie kategorie piętna są zbiorowe i amją silnieyasy władmk poznawczy; piętno cielesne ma bardziej indywidualne, efektywne podBnźe. |B|Wyniki badań nad reakcjami na lodzi nicpełnoaprawnych fizycznie są zgodne z tymi przypuszczeniami. Brzydota ciała wiąże się z odrzut eni^m £ nmbimu piętnowanych josób (zob. Fine, Asch, 1995), przy czym efekt ten jest bardziej wyraźny dla barir.e-Jpdpcznych rodzajów piętna (Richardson, Ronald, Kłeck, 1974). Wśród Chińczyków, ŁWłochów, Niemców, Greków i Australijczyków bardziej ukryte    takie jak

gsprawności fizycznej, podczas gdy choroby trudniejsze do ukrycia, takie jak upo-śledzenie umysłowe czy porażenie mózgowe, należą do najmniej akceptowanych t (Westbrook, Legge, Pennay, 1993). W nieuniknionych kontaktach z oaobaau aoaaący-^ mi piętno cielesne ludzie doświadczają znacznego dyskomfortu, lęku i fizjologicznego pobudzenia (np. w kontaktach z osobami, o których sądzi się, że przeszły amputację ■Kłeck, Ono, Hastorf, 1966). Na przykład Łe&bne i Munro (1986) zaobserwowali, ar. £ zniekształcenia twarzy wywołują lęk, strach i pragnienie by usunąć je z poła widzenia*

J; zdradzają wysoki poziom napięcia i większy dystans interpersonalny (Kłeck, 1968, ► 1969). Lęk, napięcie i dyskomfort w mieszanych interakcjach odi niwają także osoby i fizycznie niepełnosprawne (Cotner, Piliarin, 1972).

; Zachowania o charakterze bardziej poznawczym, świadomym i publicznym są F w mniejszym stopniu obciążone negatywnym stosunkiem do osób niepełnosprawnych i fizycznie. Ludzie unikają działań, które mogłyby zostać zinterpretowane jako wyraz I uprzedzeń wobec niepełnosprawnych (Snyder i in., 1979). Osoby niepełnosprawne na y ogół oceniane są pozytywnie — bardzie pozytywnie niż porównywalne osoby pełno-sprawne (Dovidio, Mulien, 1992). Te niespójne reakcje mogą odzwierciedlać różne i składniki doświadczenia ambiwalentni - awersji i współczucia w stosunku do osób p niepełnosprawnych Karz. 1981). Ambiwalencja może także dotyczyć ludzi kojarzo-I nych z osobami napiętnowanymi. Partnerzy osób fizycznie niepełnosprawnych spoił strzegani są jako opiekuńczy i godni zaufania, ale jednocześnie jako mato towarzyscy,

1 mało inteligentni i słabo wysportowani (Goldstein, Johnson, 1997). Niezgodność maże ■ też wynikać z różnicy między osobistymi negatywnymi uczuciami a ich potokami, ekspresją. Archer (1985) wyjaśnia: „Mieszana reakcja na osobę niepełnosprawną am j musi jednak być przykładem prawdziwej ambiwalencji, ponieważ jednostka może hr kontakcie z napiętnowaną osobą doświadczać negatywnych emocji, a jedMjaeśnaej^^ Hamfefeuohue świadoma norm, które zobowiązują do okazywania współrzucia i; i (podkreślenie oryg., s. 787). Tak więc reakcje na osoby niepełnosprawne fizycznie mogą