kozio� ofiarny3

w ujęciu prześladowczej mentalności może spowodować nagromadzenie wszystkich stereotypów figurujących w wielu mitach. Prześladowcy mniemają, iż o wyborze ofiary decydują zbrodnie, które jej przypisują i które czynią z niej indywiduum odpowiedzialne za klęski. Lecz w istocie powodują nimi prześladowcze kryteria, które nam wiernie przekazują bynajmniej nie dlatego, że chcą nas pouczyć, ale dlatego, iż nie podejrzewają ich rewelatorskiego znaczenia.

W książce La \iolence et te sacre ¹ sformułowałem po raz. pierwszy hipotezę rzeczywistej ofiary oraz rzeczywistej kolektywnej przemocy, tkwiących u źródeł mitu. Większość krytyków nie uznała mych racji. Nawet ci, którzy, jak się wydawało, byli w pełni predestynowani, aby je zrozumieć, dostrzegli w tym, co napisałem, jedynie „bajkę a la Rousseau", powtórzenie mitu założycielskiego. Nie zauważyli, jaki to typ interpretacji transponuję na mitologię. Twierdzili, iż stwarzam sobie iluzje co do możliwości badań historycznych w domenie mitologii. Jakże mógłbym przedstawić jako pewnik realne istnienie ofiar nie nadużywając przy tym możliwości interpretacyjnych?

Obiekcje te są rewelatorskie. Owi krytycy tkwią w przekonaniu, iż jedyną regułą, którą można zastosować do każdego tekstu, jest reguła maksymalnej podejrzliwości. Żadna z danych tekstu, powtarzają, nie jest bardziej prawdopodobna od danej najbardziej nieprawdopodobnej. Gdyby rzeczywiście należało stosować ową regułę, należałoby wykluczyć w istocie możliwość wyciągnięcia z analizowanego mitu jakiejkolwiek realnej informacji. W tym akurat przypadku najbardziej nieprawdopodobne jest łączenie zarazy z ojcobój-stwem i kazirodztwem; korelacja ta jest oczywiście dziełem wyobraźni, jednak nie ma powodu, aby z tego tytułu wnioskować o wszechobećności wyobraźni. Wręcz odwrotnie. Wyobraźnia, która wymyśla taką korelację, nie ma nic wspólnego z wyobraźnią, którą delektują się pracujący w pojedynkę literaci, nie jest to także nieświadomość podmiotu psycho-

analizy, lecz nieświadomość prześladowców; ta sama, która wymyśla rytualne dzieciobójstwa chrześcijan w imperium rzymskim i Żydów w święcie chrześcijańskim. Jest to ta sama wyobraźnia, która w czasie epidemii dżumy wymyśla zatruwanie rzek.

Co się tyczy wyobraźni prześladowców, nie należy w żadnym przypadku wierzyć jej na słowo, z wyjątkiem tego, co mogłoby korespondować z: (1) rzeczywistymi okolicznościami jej Własnych narodzin, (2) cechami charakterystycznymi indywiduów typowanych zazwyczaj na ofiary oraz (3) wynikającymi z tego na ogół konsekwencjami, czyli kolektywną przemocą. Skoro wyobraźnia prześladowców mówi nam nie tylko o ojcobójstwie i kazirodztwie, generujących zarazę, lecz także o wszystkim, co towarzyszy tego typu wierzeniom w rzeczywistym świecie, oraz o wszelkich wynikających z tego zachowaniach, prawdopodobnie w tych wszystkich punktach mówi ona prawdę, gdyż na początku kłamie. I to są właśnie nasze cztery stereotypy prześladowcze, ta sama kombinacja zjawisk prawdopodobnych i nieprawdopodobnych, z którą mamy do czynienia w tekstach historycznych, zaś nie może ona odsłaniać niczego innego, jak tylko częściowo fałszywą, a częściowo prawdziwą perspektywę prześladowców przekonanych o zasadności ich własnej przemocy.

To nie naiwność każe tak myśleć. To właśnie w przesadnym sceptycyzmie kryje się prawdziwa naiwność, niezdolna dostrzec tych prześladowczych stereotypów', a także odwołać się do uzasadnionej, choć odważnej interpretacji, jakiej wymagają. Mit o Edypie nie jest tekstem literackim podobnym do innych, nie jest także tekstem psychoanalitycznym, ale z całą pewnością jest tekstem o prześladowaniu; a więc należy traktować go jak tekst o prześladowaniu.

Spotkam się z zastrzeżeniem, iż zastosowanie wobec mitu procedury interpretacyjnej wynalezionej w historii i dla historii nie jest samo w sobie oczywiste. Zgoda, ale, jak to wyżej wykazałem, historia spełniona odgrywa jedynie rolędrugo-rzędną w demaskowaniu prześladowczych przedstawień. Skądinąd gdybyśmy się na nią zdali, proces demaskatorski

Grasset, Paryż. 1972 r. Przyp. tłum.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
kozio? ofiarny6 przyczynę, a jest nią kozioł ofiarny. A więc nic może zdarzyć się prześladowcom nic
230 231 Przesłuchanie dziecka a inne szczególne formy przesłuchania rżeń przez dziecko może spowodow
kozio? ofiarny8 mity całkowicie pozbawione stereotypów prześladowczych staną się dla owej tezy najz
kozio? ofiarny4 datnym na manipulacje, innymi słowy, ludźmi przystającymi na zamknięcie ich w syste
Image(3191) C elem procesów biotechnologicznych (bioprocesów) może być: • nagromadzanie biomasy mikr
prawo egzamin 2 (4) pfnmU] jest, ic: wada oświadczenia woli może spowodować bezwzględną nieważnoś
qe8865 Dodanie informacji może spowodować przypadkową zmianę lub usunięcie wartości oraz przerwać p
Rozdział 9 Udział pielęgniarki w usprawnianiu pacjenta4 • Niepodawanic płynu szyb

więcej podobnych podstron