Kukułka 9

XII, Kwestia praw człowieka w stosunkach międzynarodowych

Jan Jakub_Rousseau słynną „Urnowy S£oteczną^>ł. Uogólnił je królewiecki filozof Itpmąnuęl Kant który twierdził ze roc3ralnośc,czyp| świata, gdyż podstawowe interesy istot,ludzkich wykraczają poza sztuczne granice państwowe. Thomas Paine, w rozprawie „Prawa człowieka" podkreśla! związek między respektowaniem g^z^^y-ktdywiduidaych. i zbiorQwyęhpraw..cziow^;ie-Jta a pokojem, Do wąruiikó-w,.ppkoju zalicza! on poszanowąnie,woI-noś.ei,. równościj. godności jednostek, jak również poszanowanie niepodległości wolności i. prawa.narodów do samostanowienia.

Epoka Oświecenia przyczyniła się nie tylko do rozwoju przemyśleli związanych z kwestią praw człowieka, lecz także doprowadziła za pośrednictwem dwóch wielkich rewolucji tej epoki do decyzji państwowy£h3y..,&piuwi.ęy._ppsząno>vania praw człowieka... Oto bowiem A.m.ę0.^. Dękląracja Niepodległości'ż'T77ó iy której „ojcem” był Thomasjeflerscm, uznała prawa„.mks.zczące się,,w. katalogu praw naturalnych za mgzby-wałne^Głosiła też, że obowiązkiem „rządu.pochodzącego ze „zgody rządzonych” jest zabezpieczanie tych prawe Do praw takich, deklaracja zaliczała także prawo do oporu, czyli obalenia bądź zmiany władzy naruszająccjuwe prawa.

~7Z kolei francuska Dekłara^^lgaw^G-złowieka i Qby watelą z 1798 r. bardzo silnie wpłynęła na postęp w sferze praw człowieka na kontynencie- europejskim. Głosiła ona, że ludzie.lodzą-siy -wolni i równi, wobec prawa, Do przyrodzonychJ^ni^ł^^lnydi^JEaw zaliczyła wolność, równość, bezpieczeństwo j prawo dp oporu. Wol-_ ność definiowała jako możność czynienia-wszy;stkiego, co nie szkodzi innym. Za n aje pilniejsze pra w o _ człowieka u znała wolny przepływ myśli i poglądów. Niejako reasumpcją zasad deklaracji w świetle doświadczeń rewolucji francuskiej stal się „Projekt deklaracji p-rawa narodów” z 23 maja 1795 r., sformułowany przez biskupa Hcnri GregoireN.

..Wiek,XIX wzbogaci!, a zarazem skomplikował koncepcje i praktykę praw człowieka, zwłaszcza w Europie. Powodował to rozwój kapitalizmu i konstymcyinych form rządów, wzrost interwencji państw w gospodarkę oraz nacisk coraz liczniejszych organizacji, społeczno-zawodowych i politycznych na sprawiedliwe zabezpie-czarne ekonomicznych i społecznych praw obywateli- Powstania narodowe oraz 'wstrząsy społeczne dowodziły, ze wolność nie ma cha--raktem..absolutnego, zaś równość wymaga coraz wiykgyćh..ząbez-.pieczeń materialny di. Okazywało się, ze prawom i. wolnościom..obywatelskim muszą- -towarzyszyć także obowiązki wwobec. państwa i społeczeństwa.

Pierwsza połowa XX_.wieku poważnie zakłóciła ewolucję koncepcji i praktyki praw człowieka na znacznej części globu w rezultacie wielkich wojen oraz funkcjonowania zrodzonych przez rewolucje faszystowskie i komunistyczne systemów władzy totalitarnej. Wydarzenia te prowadziły do gwałcenia i ne.gowarua.Ayszeikich praw jednostek ludzkich i narodów. Rodziły też przemyślenki i-dziąłąriia >v sprawie pełniejszej Tskuteczniejszej promocji oraz ochrony praw człowieka.

2. Początki systemu międzynarodowej ochrony praw⁷ człowieka

Przed I wojną światową prawnomiędzynarodowa ochrona, praw człowięka.ob.ejm.Qw.aiąjedynięmniej.io:osci...re.ligijnę..i..parpdpwe oraz rannych, .i. chorych-, w. czasie wojny. W systemie Ligi Narodów naj~_ wcześniej rozwinięto przepisy ochraniające prawą..mniejszości, tiaro dowyeh w Europie- w związku z powstaniem nowych państw, z którymi mocarstwa sprzymierzone zawarły tzw, traktaty mniejszościowe. Jednym z tych traktatów był traktat z Polską. Wszystkie nowe państwa zobowiązały się do obligatoryjnej ochrony interesów mniejszości etnicznych, religijnych i językowych na równi z większością obywateli, Zgodziły się one również na gwarantowanie tych praw przez Ligę Narodów, a Rada Ligi mogła oceniać realizację ich zobowiązań w tym zakresie i formułować określone zalecenia.

Drugą dziedziną ochrony praw człowieka w systemie Ligi Narodów było zapewnienie przez Pakt Ligi Narodów ochrony praw ludności zamieszkałą!...ną terytonach, mandatowych. Art. 12 Paktu zapewniał jej :woliK)śc.sioiiiesia.j. religiróraz sprawiedliwe postępowanie ze strony administracji „mandatowejA

213