nowak1

8    Wstęp

refleksyjnie krytycznymi wobec siebie i swojej praktyki zawodowej - dostrzegali je i eliminowali, jak to wyraził Celestyn Freinet - jeden z niewątpliwych autorytetów współczesnej edukacji wczesnoszkolnej - „Dobry nauczyciel od złego nie różni się tym, iż nie popełnia błędów, ale że popełnia je tylko raz”.

Wydaje się, iż każda okazja do przyjrzenia się swojej wiedzy i przekonaniom ma sens i może być ożywczym impulsem do ich potwierdzania, ale także skorygowania, uzupełnienia i pogłębienia. Artykuły, które oddajemy do rąk Czytelnika, mają stwarzać taką właśnie możliwość. Ich różnorodna tematyka koncentruje się bowiem wokół procesu kształtowania obrazu świata u dzieci i błędów popełnianych w tym procesie.

Prezentowane prace w zbiorze Tworzenie obrazu świata u dzieci w młodszym wieku szkolnym powstały jako wynik przemyśleń, badań i doświadczeń praktycznych pracowników Katedry Podstaw Edukacji i Metodyki Pracy z Dziećmi w Instytucie Pedagogiki Przedszkolnej i Szkolnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Tom adresowany jest przede wszystkim do studentów kierunków pedagogicznych i nauczycieli, może także stać się zaproszeniem do zastanowienia się nad własną praktyką pedagogiczną i jej doskonaleniem.

Krystyna Gąsiorek Zbigniew Nowak

Zbigniew Nowak

Poczucie oczywistości jako bariera w edukacji i tworzeniu się obrazu świata u dzieci

Cała metoda polega na porządku i rozłożeniu tego, na co należy zwrócić spojrzenie umysłu, aby odkryć jakąś prawdę. Otóż metody tej będziemy ściśle przestrzegać, jeżeli zdania zawiłe i ciemne sprowadzimy do prostych, a następnie spróbujemy od intuicji tych, które są najprostsze ze wszystkich, wznieść się po tych stopniach do poznania innych...

Rene Descartes

Ojciec J.W. Pana Tristrama Shandy¹ miał zbawienny zwyczaj rozpatrywania rzeczy ważnych dwukrotnie: raz, gdy był w dobrym nastroju i ponownie, gdy był w złym. Pozwalało mu to na wszechstronny ogląd sprawy, a nadmierny entuzjazm i krytycyzm, którym poddaje się człowiek powodowany emocjami, równoważyły się wzajemnie, dając możliwie najlepszy osąd spraw.

Także i „oczywistość” ma dwie strony - jasną i ciemną. Z jednej strony „oswojenie", szczególna habituacja² świata, zdaje się być warunkiem koniecznym do codziennego w nim funkcjonowania. Umożliwia wykonywanie najpotrzebniejszych czynności, nie pozwalając zatrzymać się w zadziwieniu przy pierwszej z brzegu. Z drugiej strony nasze specyficznie ludzkie bytowanie uwarunkowane jest poznawaniem świata, coraz adekwatniejszym odzwierciedlaniem jego istoty i mechanizmów w świadomości, co jest możliwe tylko wtedy, gdy to, co nas otacza, budzi zainteresowanie poznawcze, rodzi wątpliwości, prowokuje pytania, wywołuje zdziwienie, nie jest oczywiste.

1

   Chodzi o tytułowego bohatera znanej książki anglikańskiego pastora L. Sterne'a (1713-1768) Życie i myśli J.W. Pana Tristrama Shandy.

2

   Jerzy Siuta definiuje „habituację” jako: „zjawisko o charakterze adaptacyjnym, polegające na zmniejszaniu siły reakcji i jej zanikaniu, gdy wywołujący ją bodziec trwa nieprzerwanie lub gdy się powtarza” (Siuta 2006a).