socjologia9 (2)

^WW

136

Struktury quasi-grupowe

wobec siebie. Wykształcają się one zwłaszcza wówczas, gdy znaczenia nabierają szerokie czynniki statusu poszczególnych jednostek, to jest w sytuacji, gdy jednostki utrzymujące luźną interakcję napotykają wspólne, mające dla nich wartość zadanie. Impuls ten aktywizuje proces organizowania poziomu oczekiwań i nieomal natychmiast prowadzi do powstania w układzie osób wzajemnie wchodzących w interakcje zróżnicowań pod względem prestiżu i władzy (zob. też Berger, Cohen, Zelditch, 1966).

Po pierwsze, wyjaśnienia wymaga interesujący fakt dużej stabilności poziomów oczekiwań. Oczywiście w warunkach „normalnej”, w pełni rozwiniętej struktury nie byłaby ona niczym zastanawiającym. W tym wypadku wszakże mamy do czynienia ze strukturą quasi-grupową. Otóż wyraźna stabilność zarówno poziomów oczekiwań, jak i procesów prowadzących do ich powstania jest spowodowana tym, że warunki, ich zmiany - co zostało wykazane w powyższej analizie - są funkcją definicji sytuacji zewnętrznej. Stabilność poziomów oczekiwań i procesów prowadzących do ich powstania wynika z warunków sytuacyjnych, jest więc osadzona w sytuacji zewnętrznej i to jest głównym czynnikiem stabilizującym te procesy. Gdyby ich stabilność była związana z aktorami (działającymi jednostkami), wówczas należałoby oczekiwać, że jej poziom byłby znacznie mniejszy (Berger, Rosenholtz, Zelditch, 1980, s. 481).

Po drugie, istotnym faktem, na który należy zwrócić uwagę, analizując stabilność poziomów oczekiwań, jest brak bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego między interakcją a procesem organizowania tych poziomów. Należy przypuszczać, że w sytuacji wyraźnego uzależnienia procesów organizowania poziomów od czynników interakcyjnych stabilność poziomów uległaby drastycznemu obniżeniu.

Po trzecie wreszcie, poziomy oczekiwań są quasi-strukturą determinującą zachowanie, lecz nie odwrotnie, co stwarza warunki sprzyjające utrzymywaniu się poziomów oczekiwań i ich behawioralnych konsekwencji (Berger, Conner, McKeown, 1969; Moore, 1969; Fararo, 1973; Berger, Conner, 1974; Fisek, 1974; Berger, Wagner, Zelditch, 1985a).

4.3. Władza i dominacja w układach statusów

W powyższej analizie nie brałem pod uwagę czynnika władzy i dominacji, koncentrując się na wyjaśnieniu powstawania struktur o przewadze związków kooperacyjnych oraz racjonalności w rozmieszczeniu statusów. Można jednak zadać pytanie, czy nie jest to jednostronny obraz powstawania i petryfikowania się układów statusów w grupach.

4.3.1. Natura statusu. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie wymaga podjęcia zagadnienia natury statusu, które ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia sensu wielu zjawisk i procesów wewnątrzgrupowych. Z jednej strony wydaje się, że status jest przyznawany jednostce przez grupę lub osiągany przez nią w grupie, lecz na mocy powszechnego grupowego konsensusu, w zamian za różnorodne wartości, jak wiedza, doświadczenie itd., które jednostka wnosi do grupy lub w zamian za usługi,