obrazek080

7. Uktad nerwowy

jamy nosowej, jamy ustnej, gruczoł łzowy, śliniankę podżuchwową i podjęzykową, pobudzając wydzielanie. Włókna czuciowe (smakowe) unerwiają kubki smakowe, zlokalizowane w błonie śluzowej przedniej części języka.

Nerw VIII - n. przedsionkowo-ślimakowy (n. vestibulocochlearis)

Nerw czuciowy. Odprowadza wrażenia słuchowe i wrażenia równoważne z ucha wewnętrznego najpierw do jąder tego nerwu położonych w moście i rdzeniu przedłużonym, a następnie, drogą słuchową, do ośrodka korowego w płacie skroniowym i drogą równoważną do ośrodków położonych w robaku.

Nerw IX - n. językowo-gardłowy (». glosso-pharyngeus)

Nerw mieszany. Unerwia mięśnie i błonę śluzową gardła oraz błonę śluzową tylnej części języka.

Nerw X - n. błędny (n. vagus)

Nerw mieszany. Największy nerw czaszkowy i główny nerw układu przywspółczulnego. Ma część przywspółczulną, ruchową i czuciową oraz odpowiednio trzy jądra: przywspółczulne, ruchowe i czuciowe, położone w rdzeniu przedłużonym. Jamę czaszki opuszcza przez otwór szyjny i poprzez szyję i klatkę piersiową biegnie do jamy brzusznej, unerwiając większość narządów, w tym tak ważne, jak płuca, serce, żołądek, wątrobę czy nerki. W przebiegu nerwu błędnego wyróżnia się część głowową, szyjną, piersiową i brzuszną. Z części szyjnej odchodzą gałęzie mieszane dla gardła i krtani oraz gałęzie sercowe (przywspółczulne), które kończą się w splocie autonomicznym serca (przewodzą bodźce hamujące akq'ę serca).

,,.... .

Zbyt mocne uciśnięcie części szyjnej n. błędnego może znieść w nim przewodnictwo i na skutek braku hamującego działania układu przywspółczulnego na serce, znacznie przyspieszyć jego akcję.- Z kolei drażnienie nerwu pobudza przewodnictwo, skutkując, często niebezpiecznym dla życia, zwolnieniem rytmu serca.

Część piersiowa nerwu błędnego leży w śród-piersiu, początkowo górnym, a następnie dolnym. Odchodzą od niej gałęzie dla narządów klatki piersiowej: oskrzelowe, przełykowe, sercowe, tchawicze. Następnie nerw błędny przez rozwór przełykowy (razem z przełykiem) przechodzi do jamy brzusznej, gdzie wysyła gałęzie do prawie wszystkich narządów.

Nerw XI - n. dodatkowy (n. accesorius)

Nerw ruchowy. Czaszkę opuszcza przez otwór szyjny i wchodzi pomiędzy mięśnie szyi, gdzie oddaje gałęzie dla m. mostkowo-obojczykowo--sutkowego i m. czworobocznego.

Nerw XII - n. podjęzykowy (n. hypoglossus) Jest to nerw ruchowy, przeznaczony dla mięśni języka. Jamę czaszki opuszcza przez kanał n. podjęzykowego i poprzez trójkąt podżuch-wowy dociera do języka.

Tworzą go gruczoły wydzielania wewnętrznego, produkujące hormony, wchłaniane bezpośrednio do krwi. Gruczoły dokrewne rozmieszczone są w różnych okolicach ciała i powiązane czynnościowo i morfologicznie z innymi układami.

Do gruczołów wydzielania wewnętrznego zalicza się:

•    grasicę,

•    tarczycę,

•    przytarczyce,

•    przysadkę mózgową,

•    szyszynkę,

•    nadnercza,

•    część wewnątrzwydziełniczą trzustki,

•    jądra,

•    jajniki.

Wszystkie one wywierają znaczący wpływ na budowę i czynność ustroju. Kierują przemianą materii, regulują rozwój i pracę poszczególnych tkanek i narządów oraz koordynują ich czynność, zapewniając harmonijną współpracę. Nadczynność lub niedoczynność poszczególnych gruczołów, związana z podwyższeniem lub obniżeniem poziomu hormonów, prowadzi do występowania schorzeń.

Większość gruczołów wewnątrzwydzielniczych, powiązana z innymi układami, została już opisana we wcześniejszych rozdziałach^

Grasica (thymus)

Leży w śródpiersiu górnym. Najlepiej rozwinięta jest u dzieci, a po okresie pokwitania zanika. Produkuje limfocyty i stymuluje wzrost organizmu.

Tarczyca (glandula thyroidea)

Leży w okolicy przedniej szyi, poniżej krtani. Przylega do tchawicy i przełyku. Zbudowana jest z dwóch płatów i łączącej je cieśni. Produkuje tyroksynę i trójjodotyroninę. Hormony tarczycy wpływają na przemianę materii.

Produkcja hormonów tarczycy jest_; uzależniona od zawartości jodu w pożywieniu. Gdy jodu jest za mało, poziom hormonów w organizmie obniża się i dochodzi do niedoczynności. Wówczas gruczoł, aby sprostać zapotrzebowaniu, rozrasta się. Powiększenie tarczycy nosi nazwę wola (stnima). Zwiększona zawartość jodu w diecie lub lecznicze podawanie hormonów przywraca prawidłową funkcję, ą rozrośnięty guzowato narząd usuwa się.

Nadczynność tarczycy powoduje chorobę Graves-Basedowa, której główne cechy to: wychudzenie, nerwowość, drżenie rąk, przyspieszenie akcji Serca, wytrzeszcz gałek ocznych. Zablokowanie produkcji hormonów lub usunięcie tarczycy powoduje w takich przypadkach normalizację przemiany materii i znaczne złagodzenie objawów.

■

Przytarczyce

($landulae parathyroideae)

Mają postać czterech drobnych ziarenek, zlokalizowanych za tylną ścianą tarczycy. Wytwarzają parathormon, odpowiedzialny za regulaqę stężenia wapnia i fosforu we krwi.

137