Obraz0

Ku/kliul pestycydów w .środowisku (produkty rozpadu mogą być bardziej toksyczni: aniżeli związek wyjściowy) może zachodzić w sposób:

| biochemiczny (działanie bakterii),

• roioclicmiczny (rozkład pod wpływem światłu słonecznego),

| chemiczny (utlenianie, redukcja, hydroliza, wzajemne oddziaływanie z wolnymi rodnikami, podstawienie nukleofilowe z włączeniem wody).

10.6.

10.6.1.

Polichlorowane pochodne związków cyklicznych Charakterystyka ogólna

/.wiązki lej grupy są stosowane przede wszystkim do niszczenia owadów w rolnictwie i leśnictwie, w akcjach sanitarnych (np. zwalczanie widliszka, much. owadów zadouatwioiiych). Ważniejsze pestycydy należące do grupy polichlorowanych związków cyklicznych wymieniono w tab. 10.4.

Tabela 10.4; toksyi znoić ostu wyhrjiiyrli pestycydów należących do«liloiujHii liodnyt li związków lyklii znyi li

ZwM/ck InUyc/ny	Wartość l.DM per os, mg/kg
Mcioksyclilot	6000
IMJT	100-400
1 iiiil.ui	90
Akliyiu	40-60
Dicltliyua	40-60

Wchluniaiiic związków z. tej grupy do organizinu człowieku może się odbywać następującymi drogami:

•    przez przewiał pokarmowy (pozostałości pestycydów w żywności),

| przez układ oddechowy,

• pr/,ez skóry (w czasie aplikacji).

W ustroju związki te dość wolno ulegają przemianom metabolicznym, w związku z czym |MHllcgają kumulacji ustrojowej. Kumulują się w tkance tłuszczowej, wątrobie, nerkach, mózgu i w sercu. W przypadku zaburzeń ustrojowych (np. głód) zanik tkanki tłuszczowej może prowadzić do uwalniania mv tych substancji, do krwiobiegu, czego elektem mogą być zutrucia wtórne.

/atriicia ostre pestycydami lej grupy mogą zdarzyć się wskutek omyłkowego (lub samobójczego) spożyciu, a także rażącego lekceważenia zasad ostrożności pr/.y ich stosowaniu. Objawy zatruciu ostrego występują w czasie

124 III. PlblYC YIIY

od pól do kilku godzin ud spożyciu i charakteryzują się następującymi objawami: zaburzenie koordynacji ruchów, drętwienie języku. przcczutica twarzy i kończyn, drgawki, zawroty i bóle głowy oraz mdłości i wymioty.

Zgon może nastąpić po 1-2 tygodniach wskutek zahamowania czynności o.u.n., porażenia układu oddechowego lub migotania komór. U ludzi, którzy przeżyli ciężkie zatrucia, obserwowano powikłania: zapalenia wickmcrwowe. a także uszkodzenia wątroby i nerek.

Objawy ztilnida przewlekłego: wychudzenie i ogólne osłabienie, brak apetytu, wzmożona pobudliwość nerwowa, zapaleniu wielonerwowe. niekiedy zaburzenia psychiczne.

Związki z lej grupy wykazują ponadto działanie drażniące i uczulające na skórę, obserwowano in.in. zapalenia skóry, wypryski i odczyny alergic/.nc.

Jakkolwiek zatrucia ludzi chloropochodnytni cyklicznymi stosowanymi jako pestycydy są w literaturze opisywane dość rzadko, to ze względu na ich persystencję w środowisku stunowią poważny problem ekologiczny. Związki te kumulują się w tkance tłuszczowej ryb i mogą być szkodliwe dla ptaków wodnych odżywiających się tymi rybami. Podobnie, może dojść do zatruć ptaków żywiących się gąsienicami żerującymi na liściach roślin opryskiwanych. Szkody ekologiczne spowodowane przez pestycydy chldroor-ganiczne mogą być znaczne zwłaszcza w odniesieniu do niektórych rzadszych gatunków ptaków wodnych żywiących się rybami, przy czym nie chodzi tu tylko o bezpośrednią toksyczność, ale również o zaburzenia w rozmnażaniu.

_ DDT (dichlorodifenylotrichloroetan)

10.6.2.1. Właściwości i źródła narażenia

Jest to najważniejszy pestycyd z tej grupy związków, istotny również ze względów historycznych (pierwszy syntetyczny insektycyd). Choć DDT został zsy ntety zowany po raz pierwszy już w 1874 r. przez Zeidlera, to jednak jego właściwości jako niemalże idealnego insektycydu zostały odkryte dopiero w 1939 r. przez Mullera (patent szwajcarski z 1942 r.). Już w 1939 r. związek ten został wykorzystany w USA do ochrony oddziałów annii amerykańskiej przed plagą chorób zakaźnych przenoszonych przez owady: malarii szerzącej się na mokrych obszarach subtropikalnych (komar widliszek) oraz duru plamistego (wesz). Jakkolwiek ochrona człowieka była tu celem, to osiągnięto ją dwiema różnymi technikami: malarię przez zniszczenie komarów w ich siedliskach naturalnych, duru plamistego przez stosowanie DDT jako środka higieny osobistej niszczącego wesz w jej siedliskach bezpośrednio na ciele człowieku. Jak skuteczny byl to środek świadczy fakt, że w samych tylko Stanach Zjednoczonych wygaszono do 1953 r. wszystkie ognisku malarii. Osiągnięto leż szybko sukces w zwalczaniu wszawicy zwłaszcza w sytuacjach, gdzie trudno o utrzymanie higieny osobistej tradycyjnymi metodami (wojsko w warunkach bojowych). Po okresie wysokiej koniunktury w latach pięć-

10.6. POUCHLOROWANE POCHOONE ZWIĄZKÓW CYKUC2NYCH 325