Obraz3 (2)

Lxxvm MAURYCY VON STRACHWITZ

jest nie zanadto udana, choć w burżuazyjnej historii literatury chwalona próba zespolenia motywów fantastycznych (trzy czarownice) z bezsilnością nowoczesnej techniki wobec potęgi przyrody (ballada Mcst na rzece Tay, której tematem jest katastrofa kolejowa).

Fontane wzorował się w swej twórczości . balladowej na poprzedniku, którym był Maurycy. von Strachwitz (1822—1847), bardzo płodny i utalentowany twórca ballad, naśladujących ballady szkockie i opartych na tematyce balladowej szkockiej oraz na skandynawskich sagach. Jako członek berlińskiego konserwatywno-feudalnego towarzystwa literackiego „Tunel na Sprewie”- przeciwstawiał się stanowisku rewolucyjnych poetów* i stanowi ;poniekąd kontynuację wstecznego romantyzmu, choć ballady jego wykazują tendencję realistyczną. Fontane, który zaczął od pisania ballad społecznych, zmienił pod wpływem „Tunelu” swą tematykę na typową dla dużej grupy pisarzy niemieckich epoki kapitalizmu, a następnie imperializmu, uprawiających gorliwie balladę.

Dalszy rozwój ballady niemieckiej, mającej wybitnych przedstawicieli, jak Konrad Ferdynand Meyer, szwajcarski epik i liryk, jak Gotfryd Keller, znakomity powieściopisarz szwajcarski, jak w nowszych czasach Detley von Liliencron, czy Bdrries von Munchhausen, nie należy do tematu, w którym szło o przedstawienie, w migawkowym zarysie romantycznej ballady niemieckiej, jej antecedencji i jej pogłosów. Warto jednak przypomnieć, że świetnym odnowicielem ballady społecznej, a raczej ballady ulicznych śpiewaków, był w naszych czasach <Bertold Brecht, pod którego piórem stała się niezawodnym orężem. politycznej walki.

|i RECEPCJA BALLADY NIEMIECKIEJ W POLSCE

Przed wystąpieniem Mickiewicza. Zagadnienie recepcji ballady,niemieckiej w Polsce jest trudne do sprecyzowania -z kilku powodów. Jednym z nich jest fakt, powtarzający się często przy badaniach komparatystycznych, że mamy przeważnie do czynienia z materiałem rozproszonym po czasopismach, z rzeszą mało znanych tłumaczy i naśladowców, a ewentualny wpływ pewnych zjawisk literackich na, inne dokonywa się pośrednio — poprzez twórczość wybitnych poetów, dla których zetknięcie się z literaturą obcą stanowi zwykle tylko czynnik wyzwalający ich własne predyspozycje twórcze. Gdy zaś mowa o balladzie, dodatkową trudność stanowi płynność granic gatunku oznaczanego tą nazwą, i to zarówno w aspekcie teorii literackiej, jak i w aspekcie historycznym. Ogólnie można powiedzieć, że w okresie romantyzmu polskiego mamy do czynienia głównie z- recepcją nastrojów „balladowych” i z zapożyczeniem motywów, spotykanych w balladach niemieckich, ale poza rtym wędrownych, międzynarodowych. Zjawiska te Występują nie tylko w utworach, które można, z mniejszym lub większym przybliżeniem, określić mianem ballady, ale też w zakresie twórczości dramatycznej i powieściowej. Komplikuje zagadnienie jeszcze i to, że ważną rolę odegrały w tym okresie hasła ludoznawcze i że świadomie czerpano z zasobu mniej lub więcej autentycznego folkloru rodzimego — polskiego i ukraińskiego. Ponowna fala recepcji ballady niemieckiej daje się zauważyć u neo-roniantyków, gdzie mamy do czynienia niejednokrotnie •z świadomym nawiązywaniem do tradycji literackiej z tego zakresu i jej twórczym modyfikowaniem.

W początkowych dziejach ballady w Polsce można wyróżnić jakby dwie fazy, i to zarówno w wypowiedziach teoretycznych na temat tego nowego gatunku literackiego,