P1020375

176 Danuta Możdżeńska-Mrozekj Małgorzata Szylko-Skoczny

mnie. ale radziły sobie same i nie korzystały ze świadczeń pomocy spo-łecznej. Do kręgu ubóstwa, wynikającego bezpośrednio z bezrobocia, zostały jednak również włączone rodziny, które miały stosunkowo wy. soki standard życia w okresie zatrudnienia i nadal posiadają wiele dóbr trwałego użytku (mieszkania o dobrym standardzie, sprzęt gospodarstwa domowego). Ubóstwa nie widać jeszcze w bezpośrednim otoczeniu tych rodzin, a wiąże się ono. przede wszystkim z brakiem dochodów na zaspokajanie potrzeb życia codziennego.

Trudności finansowe prowadzą do ograniczania konsumpcji w rodzinach bezrobotnych. Analiza zachowań konsumpcyjnych dowodzi, że najostrzejszy rygor oszczędnościowy stosują rodziny, gdzie występuje kumulacja bezrobocia (kumulacja bezrobocia to sytuacja, gdy bez pra-fl cy jest więcej niż jedna osoba w rodzinie). Konieczność ograniczenial wydatków na żywność spowodowała, że w wielu rodzinach zaczęło wy-l stępować zjawisko niedożywienia, a nawet głodu. Problem skrajnej nę-1 dzy i głodujących dzieci występuje zwłaszcza w rodzinach, w których bezrobocie łączy się z wielodzietnością, długotrwałą chorobą, inwalidz-1 twem, zjawiskami patologii społecznej na przykład alkoholizmem.

Bezrobocie wywołuje także negatywne skutki psychospołeczne. Wy-1 dłużanie się okresu pozostawania bez pracy powoduje nasilanie się zja-1 wiska izolacji społecznej bezrobotnych,narastanie napięć i konfliktów w I rodzinie, ograniczenie poparcia i aprobaty ze strony członków najbliż-H szej rodziny. Bezrobocie uważane jest przez ogromną większość do- I tkniętych nim osób za katastrofę życiową. Wpływa na to nie tylko wyra- I źne pogorszenie się sytuacji ekonomicznej, ale także nasilanie się stre- I sów wynikających z braku poczucia własnej wartości, użyteczności, Ię-fl ku o przyszłość, utraty dotychczasowej pozycji w środowisku lokalnym, I w rodzinie oraz utraty poczucia bezpieczeństwa socjalnego (wykres 1).

Bezrobocie staje się czynnikiem wpływającym na wzrost patologii spo- I lecznej. Wśród nasilających się zachowań patologicznych związanych zl bezrobociem najczęściej występuję alkoholizm, chuligaństwo i kradzieże,H w tym także żywności w sklepach (dzieci), magazynach oraz barach.

Masowe bezrobocie prowadzi do istotnego pogorszenia warunków I życia całych społeczności lokalnych. Wynika to przede wszystkimi z faktu, że ubożenie coraz większej grupy mieszkańców powoduje la-1 winowe zwiększanie się zadań gminy wobec tych, którzy nie mogą sa-mi zaspokoić podstawowych potrzeb. Jednocześnie nastąpiła likwidacja zakładowej sfery socjalnej, która w dużej mierze służyła całym społecznościom lokalnym (np. infrastruktura w dziedzinie mieszkalnictwa, ochrony zdrowia, edukacji, kultury, sportu i wypoczynku). Wobec braku chętnych do przejęcia — nawet bezpłatnego — licznych zakładowych obieków infrastruktury socjalnej, mieszkańcy wielu gmin stracili znacznie więcej niż tylko miejsca pracy.

Konsekwencje masowego bezrobocia ponoszą także pracownicy jako grupa społeczna. Istotnemu pogorszeniu ulega pozycja pracowników wobec pracodawców, zmniejsza się również zakres ich ochrony prawnej. Groźba utraty pracy sprawia, że pracownicy „dobrowolnie" rezygnują z niektórych uprawnień na przykład ze zwolnień chorobowych, z urlopów wypoczynkowych itp. Obok konfliktu pomiędzy kapitałem ■ a pracą pojawia się również nowy konflikt społeczny — pomiędzy zatrudnionymi pracownikami a bezrobotnymi. Wynika on ze sprzeczność interesów obu tych grup i ich konkurencji na rynku pracy.

Negatywne społeczne skutki bezrobocia są odczuwane przez całe społeczeństwo. Wiąże się to z ponoszonymi przezeń dużymi kosztami świadczeń socjalnych, ograniczeniem dochodów z podatków i składek ubezpieczeniowych, zakłóceniami w funkcjonowaniu systemu świadczeń społecznych, rozszerzaniem zjawisk patologii społecznej, wzrostem napięć i konfliktów, stwarzających zagrożenie dla pokoju społecznego.

Polityka spofeczna wobec bezrobocia

Walka z bezrobociem jest, we współczesnej Polsce, podstawowym wyzwaniem zarówno dla polityki gospodarczej, jak i społecznej. Skuteczna walka z bezrobociem jest możliwa jedynie poprzez kompleksowe działania w sferze ekonomicznej, mające na celu wzrost gospodarczy i tworzenie nowych, trwałych miejsc pracy. Działania te uzupełnia aktywność państwa i innych podmiotów w społecznej sferze przeciwdziałania bezrobociu, które zmierzają do ograniczania rozmiarów i skutków tego zjawiska.

Zadania polityki społecznej w społecznej sferze walki z bezrobociem koncentrują się, po pierwsze, wokół problemu ochrony pracowników przed utratą zatrudnienia między innymi poprzez ochronę prawną przed zwolnieniami indywidualnymi i grupowymi. Drugą płaszczyzną ingerencji jest ochrona egzystencji jednostki i rodziny dotkniętej brakiem pracy.

I wreszcie trzecią sferą aktywności podmiotów polityki społecznej jest kreowanie zatrudnienia i pomoc w znalezieniu przez jednostkę pracy. Doświadczenia ostatnich łat wskazują, że skuteczność działań podejmowanych we wszystkich wskazanych płaszczyznach była niewielka.