P1020373

172 Danuta Moźdżeńska-Mrozek, Małgorzata Szylko-Skoczny

coraz silniej, nic tylko przez dotkniętą brakiem pracy jednostkę i rodzi, nę, ale również przez cale społeczeństwo uzasadniają tezę, iż bezrobo. de stało się w Polsce nową kwestią społeczną. Należy tu dodać, że trwał) brak prac) jest czynnikiem, który ma decydujący wpływ na za-spokajanie ważnych potrzeb społecznych w różnych sferach życia. Bezrobocie prowadzi do narastania takich społecznych kwestii, jak kwestia ubóstwa, kwestia edukacyjna, kwestia zdrowotna itd. Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest rozszerzanie się zjawisk patologii społecznej. pogłębianie się niepewnośri społecznej i wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego jednostki, rodziny, określonych grup społecznych, a także całego społeczeństwa.

Bezrobotie jako kwestia społeczna — dotyczy dużych grup społecznych. polega na kumulowaniu negatywnych cech położenia materialnego. społecznego i politycznego; jest odbierane, przez tę grupę jako nieprwidlowe. zakłóca jej prawidłowy rozwój, wywołuje społeczny niepokój i jest źródłem napięć społecznych, a nawet konfliktów, nie może być w pełni rozwiązane w ramach grupy, którą dotknęło zagrożenie. przy wykorzystaniu dostępnych jej metod i możliwości; może być rozwiązane tylko drogą podjęcia szerokich działań przez państwo.

Bezrobocie może mieć charakter koniunkturalny, gdy wiąże się z wahaniami koniunktury albo strukturalny, jeśli wynika z niedopasowania rozmiarów struktury popytu gospodarki na silę roboczą z jej podażą. Bezrobocie może być sezonowe (nasila się np. w zimie, dotyczy niektórych gałęzi przemysłu, budownictwa, rolnictwa), frykcyjne w związku z normalnym przepływem pracowników pomiędzy zakładami, technologiczne (postęp techniczny, organizacyjny), jawne (zarejestrowane), ukryte, krótkotrwałe, długotrwałe (ponad 12 miesięcy), powszechne, regionalne.

W okresie transformacji ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego ulegają przeobrażeniu cele i zadania polityki społecznej państwa. Szczególnego znaczenia nabiera określenie roli państwa oraz zakresu jego odpowiedzialności w walce z berobociem. Niezbędne staje się ustalenie zasięgu osłony socjalnej bezrobotnych, a także prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy, mającej między innymi na celu wspieranie zatrudnienia bezrobotnych oraz poprawę ich szans na uzyskanie pracy.

Skala, dynamika i struktura bezrobocia

W Polsce w końcu sierpnia 1995 roku było zarejestrowanych 2,7 min osób bezrobotnych. Stopa bezrobocia wynosząca 15,2% należy do najwyższych w Europie. Ogromna dynamika bezrobocia, na początku lat 90. zaskoczyła nie tylko władze odpowiedzialne za politykę zatrudnienia, ale i cale społeczeństwo nieprzygotowane do nowej sytuacji na rynku pracy. Lawinowy wzrost bezrobocia sprawił, że pod koniec 1990 roku bez pracy było 1126 tys. osób, w grudniu 1991 roku — 2156 tys. osób, w grudniu 1992 roku —2509 tys. osób, a w grudniu 1993 roku — 2890 tys. osób. W 1994 roku nastąpiło zatrzymanie procesu wzrostu bezrobocia. Pod koniec 1994 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych zmniejszyła się o 50 tys. osób (do 2838 tys.),a w połowie 1995 roku spadła do 2694 tys. osób. z czego 1393 tys. nie posiadało prawa do zasiłku z Funduszu Pracy. Statystyki nie oddają jednak w pełni skali zjawiska bezrobocia. Faktyczne bezrobocie jest bowiem znacznie wyższe od zarejestrowanego. 1 tak na przykład znaczna część bezrobotnych została ukryta w rentach inwalidzkich i wcześniejszych emeryturach, stale także rośnie ukryte bezrobocie na wsi.

Bezrobotny — (wg Ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z dnia 14 grudnia 1994 r.) to osoba nie zatrudniona, zdolna i gotowa do pracy, nie ucząca się w szkole dziennej, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania rejonowym Urzędzie Pracy, jeżeli ukończyła 18 lat (wyjątek młodociani absolwenci), a nie ukończyła 60 lub 65 lat (kobiety i mężczyźni), nie ma prawa do emerytury, renty inwalidzkiej, świadczeń rehabilitacyjnych, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, wychowawczego, nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej powyżej 2 ha przeliczeniowych.

Wśród cech charakteryzujących bezrobocie w Polsce należałoby wskazać jego duże zróżnicowanie przestrzenne. Stopa bezrobocia, rozumiana jako procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo, waha się od 8-10% w niektórych dużych aglomeracjach miejskich do 30% — w regionach szczególnie zagrożonych. Regionalne zróżnicowanie bezrobocia wiąże się przede wszystkim z położeniem geograficznym, strukturą społeczno-gospodarczą, poziomem urbanizacji i rozwoju infrastruktury społecznej charakteryzującym, lokalne rynki pracy, ale także z ich specyficzną sytuacją demograficzną (np. dużo młodzieży), kulturą, tradycjami itp. Do regionów o naj-