P1050351

184

Jerzy Barlmtnskl

nm

Wspólną wszystkim trzem porównywanym zbiorom — S, R i P — a zarazem dobrze znaną cechą tekstów językowych, jest silne zróżnicowanie powtarzalności haseł w różnych klasach gramatycznych. Wyrazy gramatyczne (spójniki, przyimki, partykuły, zaimki) są nieliczne w słowniku (7,2—9,6% ogółu haseł), a znacznie zwiększają swój liczbowy udział w tekstach, stanowiąc łącznie 42,2% wyrazów (w próbie R; w próbie P nawet 50,2%), powtarzają się bowiem bardzo często. Nazwy (tj. rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki i przysłówki) na odwrót: licznie reprezentowane w słowniku (86— 90%), w tekstach stanowią tylko 46—56% wyrazów (szczegóły w tabeli 3).

Tabela 3. Powtarzalność (średnia fiekwencja) haseł wg części mowy

S    R    P

rzeczownik	4,07	3.11	3,38
czasownik	4,25	3,51	4,15
przymiotnik	4,42	3,18	1,58
przysłówek	3,60	2,70	2,98
liczebnik	7,07	4.35	4,85
zaimek	38,22	32,92	35,73
spójnik	20,33	19,36	52,13
pizyimek	39,04	37,69	38,90
partykuła	32,28	30,67	18,89
wykrzyknik	17,68	8.29	6,08
średnio	6,73	5,22	6,65

Taka statystyczna struktura tekstu jest odbiciem semantycznej funkcji wyrazów, która w przypadku słownictwa gramatycznego polega na tworzeniu schematów syntaktycznych w ramach stosunkowo niewielkich możliwości operacji logiczno-kategorialnych, a w przypadku nazw na dostarczaniu informacji, na komunikowaniu treści przedmiotowych coraz innych i nowych.

4. FREKWENCJA NIEKTÓRYCH KATEGORII SŁOWOTWÓRCZYCH Deminutiwa są oczywiście częste w pieśniach: na 841 haseł rzeczownikowych w R zdrobnień pojawiło się 195, co stanowi 23,2% (wg liczby użyć — 24,2%); w tekstach prozą — tylko 6,5% (wg liczby użyć jeszcze mniej: 3,7%)**. Zachodzą przy tym dalsze interesujące rozbieżności co do metod, stopni i zakresu deminutywizucji. które opisywałem w innym miejscu²⁰.

Augmentatiwa i peioratiwa nieco liczniej występują w bajkach i opowiadaniach, nie jest to jednak różnica istotna: bandzior, dziadzisko, panisko, popisko, popiosko (tj. popiowsko), jdjezyska, kieca, lawa, loże (11 przykładów z prozy); dziadęga, dziadzisko, lawa, loże, piach, waliza, księga (7 przykładów z pieśni).

¹⁹ Mistrfk (op. cli., s. 243) w pieśniach słowackich, czeskich i rosyjskich znajdował przeciętnie po 30% zdrobnień wśród rzeczowników.

^ł0 J. Bartmirtski, O Jeżyku folkloru, Wrocław 1973, s. 137—170.