P1050375

0

Pragmatyczna motywacja hipotaksy

209

Mam nadzieję, że ta nowa sztuka zrobi furorę, bo ostatecznie, kto ma robić dobre rzeczy, jak nie „Stu”? fbo „Stu" ma robić dobre rzeczy’J (C V 48)

lub jako 'nie’:

Doprowadzili go niemal do szewskiej pasji, bo gdzież takie, no Ja wiem, ciemniaki, że się tak wyrażę, mogli: nim polemizować na ten temat fbo nie mogli z nim polemizować’] (C VI 45)

Uważny słuchacz-czytelnik powinien najpóźniej teraz odczuć, że nie akceptuję przedstawionych tu propozycji, choćby dlatego, iż cytowane przykłady nie wydają się „prawdziwymi" zdaniami okolicznikowymi przyczyny, zwłaszcza jeżeli dorzucę jeszcze:

twierdzi, że półtorej godziny to jest za dużo, bo mieszkał kiedyż w pokoju z jakimi A/ganistańczy-kiem. który puszczał właśnie tę muzykę i od tego czasu znienawidził folklor narodów orientalnych. (C V29) w którym zdanie motywujące pozornie tylko wchodzi w związek ze zdaniem to jest

za dużo, a w rzeczywistości motywuje zdanie twierdzi. Powinien się też zawahać,

czy niebezpodstawnie mówi się o tych zdaniach jako o konstrukcjach hipotak-

tvcznvch.

* *

Przykład pierwszy tu cytowany (rozmowa dwóch dziennikarzy, B VI 89) jest niewątpliwie jednostką (I) wielokrotnie złożoną. Nieco rozwlekłą. Tok zdań niby hipotaktyczny, ale dużo w nim parataksy. Jest to parataksa zdań przeciwstawnych, odejmowanych, bo nadawca zaczyna od najogólniejszego (zastanowić się w ogóle) i dochodzi do sedna swej propozycji, gdy wyłuszcza (w dosłownym znaczeniu tego wyrazu) spośród propozycji możliwych i antycypowanych zastrzeżeń (ale nie na zasadzie, tylko ...; ale nie taką, tylko ...) istotę sprawy, której nazwaniem (o modelu kultury narodowej) zamyka wreszcie całą konstrukcję. Odpowiednik pisany tego zdania można by sobie wyobrazić jako zdanie trzykrotnie złożone, niewątpliwie hipotaktyczne:

(1) Musimy się zastanowić i (2) porozmawiać, (3) jak dobrać materiał) pod takim kątem, (4) żeby opublikować artykuł albo numer o modelu kultury narodowej.

Porównajmy wykresy obu wersji:

I

pisana

2

^_3

4

mówiona¹¹

1+2x3... x 6x7+10x11 + 12 4    ~ 8

i 5    9

Weźmy pod uwagę jeszcze jeden przykład wypowiedzenia wielokrotnie rozbudowanego :

II: (I) 1 ja się przeraziłem wczoraj po prostu dlatego, (2) żc ten plan jest czystą fikcją z tego względu, (3) że nie ma tych tekstów, i to nie dlatego, (4) że ich nie ma, (5) bo są nie napisane, (6) część rzeczywiście jest nie napisana, (7) ale części po prostu nic ma i (8) diabli wiedzą. (9) gdzie jest. (B XI 55)

“ Znaczenie symboli: 4 wane”.

U — Somsntyka...

zdanie łączne, dodawane; >

zdanie przeciwstawne, „odejmo-