P1090733

Systemowe podejście zastosowane w analizie pojęcia kultury czytelniczej jednostki pozwala dostrzec wzajemne związki między jej komponentami, ich hierarchię i funkcję w systemie oraz immanentne; mechanizmy kształtowania się kultury czytelniczej. Jak już o tym była mowa, dyspozycje motywacyjne i instrumentalne znajdują wyraz w zachowaniach czytelniczych. W wyniku' zachowań czytelniczych, a zwłaszcza w rezultacie recepcji lektury kształtują się funkcje lektury w życiu czytelnika i związane z nimi satysfakcje,

Tm bardziej czytelnik odczuwa gratyfikacyjną wartość lektury i częściej : jej doświadcza, tym trwalej umacniają się dyspozycje motywacyjne,' zwłaszcza przekonanie o wartości uprawiania lektury, potrzeba czyta¹ ma i'zamiłowanie do czytania, co go skłania do wzmożonej aktywności czytelniczej. Ta zaś stwarza przesłanki dla doskonalenia się kompetencji czytelniczych dzięki doświadczeniu w obcowaniu ze światem przekazów piśmienniczych. Im wyższy poziom kompetencji, tym sprawniej .przebiegają zachowania czytelnicze. Im wyższy poziom zachowań czytelni-: czych, zwłaszcza procesów recepcyjnych, tym liczniejsze i bardziej Zna-: czĄce są funkcje lektury w życiu ■ człowieka. Należy też przypuszczać, że wyposażenie jednostki w wysokie kompetencje czytelnicze w toku jej kształcenia może generować motywacje do czytania, albowiem, potoczne doświadczenie dostarcza dowodów na to, że robimy dobrze to, co lubimy robić, i odwrotnie — lubimy robić to, co dobrze robimy. - •

rozwoju kultury jednostki

4. Uwarunkowania czytelniczej

Rozwój indywidualnej kultury czytelniczej zależy od wielu czynników: społecznych i osobistych (schemat 3).

Do grupy czynników społecznych należy środowisko, a zwłaszcza tzw, grupy odniesienia: rodzina, koledzy (w szkole, w miejscu pracy), sąsiedzi. Do tejże grupy zaliczyć należy instytucje służące rozwojowi czytelnictwa: wydawnictwa, księgarnie, biblioteki, domy kultury, kluby, przedszkola, szkoły, organizacje społeczne, masowe środki przekazu. Umożliwiają one dostęp do książki i propagują czytelnictwo za pomocą różnych form, jak wystawy, konkursy, spotkania z pisarzami i im Masowe środki przekazu informują o nowościach wydawniczych, upowszechniają wzorce ludzi oczytanych, gromadzących książki, propagują dzieła literackie poprzez ich ekranizacje, pobudzają ciekawość poznawczą. Krytyka literacka stwarza warunki do konfrontacji czytelniczej interpretacji dzieła ze zdaniem profesjonalistów, dostarcza wiedzy o genezie dzieła, pisarzu, epoce^,w. Ogólnospołeczne ramy rozwoju kultury

^m Walcznki Vwagi o znaczeniu krytyki w kształtowaniu kultury cżyła-nw. ,j»oradailcBlblkitcksm^ł? 1&35 rs 0 166,    .

35.

^(p^owiśką

Schemat 3. Czynniki warunkujące rozwój kultury, czytelniczej jednostki

gó^d^ę«_i Jiot^czng

. EioiJSitęWćznd^struWurii flSQkMQj&£"    "

instyUtólę^rozwojjU kuUjjry. ćzyjęlńięze^

-    rodzinne

-    rówieśnicze

-    sąsiedzkie > towarzyskie

-    zawodowe •- lokalne

szkoła

'wydawnictwa

-    księgarnie

-    biblioteki -organizacje.

społeczne -masowe środki przekazu

Kultura czytelnicza jednostki jako system do pewnego stopnia samo-sterowny

1

   zdolności szczególne -rodzaj uwagi

-typ wyobraźni -temperament

-    stan zdrowia

-    samopoczucie ^: -suma doświadczeń

osobistych

-    wykształcenie

-    aspiracje

czytęlnlęzej określa polityka oświatowa, kulturalna, wydawnicza, uwarunkowana przez ustrój społeczno-gospodarczy, poziom ekonomiczny społeczeństwa i sytuację polityczną.

. : Pierwszym ośrodkiem wychowania czytelniczego jednostki jest (choć nie zawsze) dom rodzinny, a .w nim takie czynniki, jak poziom kultury czytelniczej (i ogólnej) członków rodziny (przykład czytających, domowników) i świadome wychowanie czytelnicze dziecka; wprowadzanie, go w; świat literatury poprzez opowiadanie bajek, recytowanie wierszyków, śpiewanie kołysanek i piosenek, dostarczanie dziecku odpowiednich książeczek, wspólne chodzenie , do księgami i biblioteki, rozmowy

0    czytanych tekstach, zabawy i różne formy ekspresji na podstawie lektury. Ważną rolę odgrywa też atmosfera życia rodzinnego, stwarzająca możliwość harmonijnego rozwoju dziecka bądź blokująca jego potrzeby. Badania autorki niniejszego artykułu wykazały, że o poziomie kultury czytelniczej u progu startu czytelniczego decyduje min. wykształcenie rodziców: dzieci, których rodzice legitymują się wykształceniem wyż-, szym, a zatem można domniemywać — i wysoką kulturą czytelniczą,

1    wczesnym wprowadzaniem swoich dzieci w świat książki, uzyskały, średnio dwukrotnie wyższą ocenę poziomu kultury czytelniczej niż dzieci rodziców z. podstawowym i niepełnym podstawowym wykształceniem. Poziom kultury czytelniczej dzieci z patologicznych rodzin jest znacząco