P1090734

nizszy niż U dzieci wychowujących się w normalnych rodzinach bez Względu na status społeczno-zawodowy rodziców ^uo.

Dalsza edukacja czytelnicza dziecka odbywa się (równolegle z rodzinną bądź wyłącznie) w przedszkolu ! w szkole. Zadaniem tych instytucji jest otoczenie szczególną opieką dzieci pochodzących z rodzin i środowisk o niskiej kulturze czytelniczej. Toteż biblioteka przedszkolna i szkolna nawet w najmniejszej szkółce wiejskiej powinna prezentować dzieciom pełny zestaw książek niezbędnych w rozwoju zainteresowań czytelniczych, a odpowiednia obsada etatowa winna zapewnić bezpośrednią obsługę najmłodszych uczniów, indywidualną pracę z nimi i stosowanie atrakcyjnych, zabawowych, wyzwalających różne postacie ekspresji dziecka form pracy. Wiele przedszkoli za granicą (rzadziej w Polsce) organizuje wycieczki do biblioteki publicznej, gdzie tworzy się specjalne działy dla najmłodszych i przeprowadza odpowiednie do wieku formy pracyⁱⁿ.

Szkoła odgrywa wyjątkową rolę w. edukacji czytelniczej, ponieważ: — stwarza każdemu obywatelowi możliwość kontaktu ze słowem drukowanym przez stosunkowo długi czas (od 8 do 13 lat), co jest bardzo ważne w tych środowiskach, gdzie książka i czytanie nie są wartościami cenionymi lub gdzie dostęp do książki poza szkołą jest utrudniony;

—- wkracza z propozycją zawarcia przyjaźni z książką w najbardziej sprzyjającym temu okresie życia, cechującym się wielką chłonnością umysłu, ciekawością świata i podatnością na wpływy wychowawcze;

— szkoła i biblioteka szkolna w porównaniu z innymi instytucjami oświatowymi ma najpomyślniejsze warunki edukacji czytelniczej społeczeństwa ze względu na możliwość jej planowania, programowania i kontrolowania, włączenia w system dydaktyczno-wychowawczy szkoły, co zapewnia możliwość profilaktycznego oddziaływania na uczniów, którzy z różnych przyczyn stronią od książki.

* Szkoła przygotowuje do odbioru literatury pięknej klasycznej i współczesnej oraz popularnonaukowej, wyposaża w kompetencje literaturoznawcze, realizuje przysposobienie czytelnicze i informacyjne, lecz osiąga wciąż jeszcze niezadowalające efekty¹¹². Szkoła też może obrzydzić

Andrzejewska: Zróżnicowanie startu czytelniczego.., s. 28—29; Wpływ rodziny na czytelnictwo dzieci badała też J. Izdebska: Środowisko rodzinne'ja-ko czynnik oddziałyumjący na rozwijanie czytelnictwa dzieci. „Zeszyty Naukowe UW. Pilia w.Białymstoku. Pedagogika. Psychologia" 1972 T, 1 s. 37—45,

¹¹¹ Np. L W. Żukowa: Doszkolniki — czitaticli dieiskoj bibliotieki, „W po-moszcz dietskim i szkolnym bibliotiekam” 1978 s. 59—68.

? ^łłł Bo r t n o ws k i, op; cit.; J, Andrzeje w&k a: Kultura czytelnicza nauczycieli i.uczniów szkoły podstawowej. „Ruch Pedagogiczny" 1972 nr 6 s, 801—810; M, Konopka, J. Bu JaJc, M.Cłeć kio w icz: Przygotowanie czytelnicze młodzieży w-iuńetle wtadomoicł uczniów o bibliotece szkolnej, „Przegląd Oświatowo--Wycho^wc®y^M 1979 ńr 3/4 s. 114—118; M., Ory 1: Wdrażanie uczniów do kształcenia ustawiczriepo.WarszawaJOBU' - -vV

Tl? to* 2*. ^^'4*

' "    .    ■■■    ■_■: -. r,s

czytanie, jeśli z lektury uczyni narzędzie znęcania się nad Uczniem, a powodowana kultem średniej wypożyczeń podejmie sformalizowane zabiegi, zmierzające do jej podnoszenia, ;

Wpływ czynników społecznych na rozwój kultury czytelniczej jednostki sprzęga się z jej cechami psychofizycznymi i psy-chospolecznymi* K, Glombiowski do tej grupy czynników, decydujących o recepcji dzieł, zalicza: poziom inteligencji, rodzaj Uwagi, temperament, typ wyobraźni, nawyki uczuciowe, sumę doświadczeń osobistych, wiek, pleć, poziom i typ wykształcenia*¹⁹. Niewątpliwie można je odnieść do wpływu na całokształt kultury czytelniczej. Osiąganie wyższych ; stadiów rozwoju czytelniczego, którego kryteriami są-., zdolność odbioru trudniejszej lektury, bogatsze procesy recepcji, szerokość i głębia zainteresowań, wielorakie motywy czytania, umiejętność wykorzystywania lektury w praktyce życiowej, swoboda poruszania się w świecie przekazów piśmienniczych, jest uwarunkowane poziomem inteligencji ogólnej, a ną wybory czytelnicze i prawdopodobnie na recepcję wywierają wpływ uzdolnienia specjalne: muzyczne, plastyczne; manualne itp. Badania nad'wpływem temperamentu na proces uczenia się¹¹⁴ nasuwają przypuszczenie, że od temperamentu może zależeć tempo czytania, a za-tem.ilość przeczytanych książek, i nawet recepcja lektury¹³*.

. . Stan zdrowia, ą zwłaszcza przewlekłe schorzenia, wady wzroku mogą utrudniać czytanie, powodując zmęczenie, trudność w skupieniu uwagi; tym samym zniechęcając do czytania, jeśli wiąże się onor z wysiłkiem fizycznym, a z drugiej strony choroba może sprzyjać zainteresowaniu czytaniem,: jeśli pełni ono funkcję terapeutyczną. •    •.;

Z pewnością duże znaczenie ma sytuacja życiowa jednostki, jej poziom progu; odporności na stresy oraz w związku z tym samopoczucie; spokój, równowaga życiowa, zadowolenie, pogoda ducha, harmonia wewnętrzna lub dysharmoniai napięcia, _j frustracja. Niemożność zaspokojenia ^podstawowych potrzeb biologicznych i społecznych może hamować rodzenie się potrzeb wyższych, jak czytanie. „Gdy wszystkie wysiłki szły na to, by zdobyć środki na utrzymanie, czy mogłem .wtedy myśleć o książce” — mówi cytowany przez M. Poznańskiego robotnik. Jednocześnie wypowiedź Reymonta świadczy o kompensacyjnej i terapeutycznej w takich sytuacjach funkcji lektury: „[...) ówczesne moje otoczenie, całe życie pełne biedy, surowości i pracy było mi strasznie gorzkie. Ucieczką jedynie z niego było w zaczarowany świat książek” ¹¹V Po-- U* Glombiowski: Problemy historii czytelnictwa.., s, 45—64.

. -J.;_;JM Ą, Beau.vale; Temperamentalne uwarunkowania uczenia, się tekstów4ij~ ■j. daHtyępiyęh* Wrocław 1980

*** Ł~ £ Biela jewa: K woprosu o tipoiopii czitatielei. JWi]^vPro#emy.

*    .Moskwa -1877 s. 146.    _{v >} \ ;

vm M. Poznański: Kto miłuję, księgi Warszawa <1958 $, 219,..74.    *■'