P1090807

kształcenia. Pisze ćma: "Jest bardzo prawdopodobno, żo w niektórych grupach inteligencji, których nie można wyodrębnić na zasadzie kry-*' tenou- formalnych, następuje uyrożna koncentracja potrzeb kulturowych na jednej tylko, bądź no nielicznych dziedzinach sztuki, wówczas uczestnictwo w kulturze troci swój syndromatyczny charakter. Pojawia się r kolei daleko idąca autonomizacja indywidualnych procesów rozwojowych prowadzących do intensywnego wzrostu stopnia przygotowania do odbioru twórczości w zakresie wybranej dziedziny. Wydaje się, iż w wyselekcjonowanych na zasadzie różnych kryteriów nieformalnych grupach inteligencji poziom kultury czytelniczej wzrasta właśnie w taki sposób". (A. Pawełczyńska, 1969, s. 136).

Ta interesującą hipoteza została w dużym stopniu potwierdzona -w zakresie czytelnictwa - przez materiał empiryczny.

W książce mniejszej, zgodnie z przyjętym wcześniej językiem analizy, podjęta z ostała próba interpretacji tego zjawiska w kategoriach potrzeb i motywów. W związku z tym nasuwa się pytanie -T ria* które . przede wszystkim należałoby odpowiedzieć — czy istnieje zbieżność pomiędzy siłą motywacji czytelniczych oraz motywacji towarzyszących korzystaniu ze środków masowpfln przekąs, Jęśli tak, to w jakich środkach masowego przekazu owa zbieżność jest najsilniejsza? Wią

że się z tyra drugi problem podejmowany przez wielu badaczy, a mianowicie problem relacji pomiędzy czytelnictwem książek a korzystaniem ze środków m os owe go ~ przekazu. Z analiz wynika, że wśród czytelników książek zasięg środków masowego przekazu jest szerszy niż wśród nie czytających książek, a zarazem, podchodząc do tej sprawy z drugiej strony, stwierdzić można, że wśród odbiorców środ-ków masowego „nrzekazu _ jest większy odsetek czytelników książek niż wśród nie korzystających z tych środków. Na tej podstawie sformułowano wniosek, źe środki masowego przekazu współdziałają w rozwijaniu aktywności czytelniczej społeczeństwa. (Patrz: J, Ankudowicz, 3967, s. 167; B. Berelson, 1949, s. 8-9; A. Pawełczyńska, 1969, s. 86; S. Żółkiewski, 1964, s, 81),

Akceptując generalnie ten wniosek chcielibyśmy go rozwinąć, a zarazem wyjaśnić, co według nas oznacza ^M współdziałanie środków ma-eowego przekazu" w rozwoju czytelnictwa. Pomocny nam w tym bt{dzio przyjęty tok analizy w kategoriach potrzeb 1 motywów.

Uważamy, że zaaadnlcza rola środków m»Boyfgflo.. przękązu nie po-lega na tworzeniu potrzeb czytelnlcgyduji na podtrzymywaniu t rozwW laniu potrzeb już tętnielacych.

Inaczej mówiąc, rola ich Jest znikoma lub żadna wobec osób, któro p o ukończeniu j»duk acjl (należę żel o) na poziomleezkołypodatawowej) przestały czytać książki# lak już pisaliśmy wcześniej, u osób tych nie wytworzyły się wewnętrzne, zlnternallzowono potrzeby czyteTnTczera po-trzeby czytelnicze zewnętrzne wobec jednostki wygasły, ponieważ czy* teinietwo ' kałużeŁT~ńie Jest wymagane przez środowisko społeczne, w którym żyją, o szkoła straciła tuż moc egzekwowania czytelnictwa książek.

Podsumowując, uważamy, że środki masowego przekazu współdziałają w rozwijaniu aktywności czytelniczej wśród osób, które już maja motywacje czytelnicze. Natomiast nie pełnią tej roli wśród osób, które aktualnie nie mają żadnych, ani ekstrawertywrych^anl”Introwertywriych motywacji czytelniczych.

W analizie czytelnictwa książek w połączeniu z korzystaniem ze środków masowego przekazu uwzględniliśmy dwie, skrajne grupy respondentów: l) nie czytających książek (brak motywacji czytelniczych) i 2) czytających 25 lub więcej książek w ciągu roku (silna motywacja czytelnicza).

Wybraliśmy te dwie grupy, ponieważ uważamy, że porównanie zakresu oddziaływania środków masowego przekazu w grupach o krańcowym nastawieniu do czytelnictwa książek powinno najwyraźniej wykazać ich odmienności pod tym względem - jeśli takie Istnieją,

Dane zamieszczone w tablicy IO charakteryzują skład obu wyróżnionych zbiorów respondentów pod względem wykształcenia.

Obie grupy respondentów podzieliliśmy na podgrupy z wykształceniem ponadpodstawowym i z wykształceniem podstawowym pełnym i niepełnym. Dokonując * tego podziału kierowaliśmy się wcześniej zaobserwowaną zależnością polegającą na tym, że wśród osób z wykształceniem wyższym niż podstawowe rosną wyraźnie motywacje czytelnicze. Zaprezentowana tabela potwierdza nasze wcześniejsze spostrzeżenia.

63