P1100831

Jadwiga Stawnicka

właściw\ odbiór tekstu. Oto kilka przykładów zabiegów aluzyjnych: /Y.*v-mn.żone oko    Gazeta. MS^orrztf 5,04.1^4 (nrt. o aborcji) (por. tr\)k

to\we aaś z przymnażaniem oka ‘nic traktować czegoś poważnie"), I ekar: jak •rba Polityka 7.01.1 °°5 (o pi zyjmowaniu łapówek przez pracowników służby zdrowia) (por, fraz. pot. ryba bierze 'ryba daje sic łowić na przynętę’). W ostatnim przykładzie dokonująca sic defraz.eologizacja z.wrotu koresponduje z wieloznacznością czasownika brać (tutaj w zn. 'brać łapówki ). Inne przykłady: Jeszcze skóra,.. (o przedw czesnym wręczeniu medali tym, którzy przyczynili sic do budow> Centrum Zdrowia Matki w ł odzi) Polityka S 0(v 1985 (por. aziciić skórę na nied:\vicdziu 'robić przedwcześnie plany nie mające pokrycia w rzeczywistości'); Cu ii: a kieszeń nie ma dna (o podwyżkach usług telekomunikacyjnych) Polityka 8*02, l^0<)? (por. beozka, studnia bez dna 'o kimś. komu sic daje dużo, nie mogąc go zaspokoić; o czymś, w co wkłada się dużo pracy, pieniędzy bez widocznego efektu’); Nie wylewać biz nesu z żelatyną (o echach afery żelatynowej) Polityka 28.02. 1 998); Jak gliny z kanapy, (o akcjach policji w walce z narkomanią) Nie 29,10 1998 (por. wynwićsię. wyskoczyćjak Pilip z konopii ‘powiedzieć coś nieodpowiedniego, niestosownego, pozbawionego sensu’).

Zaprezentowana charakterystyka sfunkcjonnlizowanych innowacji zwrotów frazeologicznych świadczy o dość popularnym zabiegu przekształceń formalnych i semantycznych utartych związków w celu nasilenia ekspresyw-ności wypowiedzi. W nagłówkach prasowych pojaw i aj ą się nic tylko modyfikacje zw rotów frazeologicznych, ale także innych utartych związków,, jednostek powtarzalnych”, szablonowych połączeń. Na zakończenie przytoczymy kilka przykładów w celu w skazania interesującego materiału do ewentualnych późniejszych przemyśleń: modyfikacje przysłów, np. Gotówka czyni złodzieja (o korzyściach lokowania gotówki w banku) Polityka 23.01.1999 (por. Okazja czyni złodzieja). Siekierka na kijek (o nominacji W. Piotrowskiego adwokata, reprezentującego prezydenta w Komisji Konstytucyjnej) (por. Zamienił stryjek siekierkę na kijek); modyfikacje cytatów, np. Ćwiczę, więc jestem „Polityka” 20.05.1995, Śmiecę, więc... sprzątam „Dziennik Zachodni" 20.04.2000 (o zanieczyszczaniu środowiska) (por. cytat z dzielą Kartczjusza: Myślę, wńęc jestem), Od powietrza, głodu, ognia i inflacji... -Wprost 13.08.1988 (por. cytat z Apokalipsy; Od powietrza, głodu, ognia i wojny...). Często pojawiają się modyfikacje tytułów znanych Filmów, książek lub piosenek, np. Tańczący . fałami (o filmie „Wnterworld" z K. Costncrcm w roli głównej ze wspaniałymi scenami morskimi) ■ Wpmst 20,08.1995, 7hn-ezący z pluskwami (o zainstalowaniu podsłuchu w siedzibach painn A';<¹ 9.04,1998 (por. Tańczący: wilkami), Ho Jo spółek trzeba dwojga.

19.07,1986 (por. Po do tanga trzeba dwojga), frnzcmów¹. np. Obcym wstęp dozwolony (o budowaniu nowoczesnej gospodarki rynkowej w postkomun.-stycznej Uuropic) Wprost I0.0o.l999 (por. Obcym wstęp wzbroniony). U<>.// się i kacuj (artykuł o zabranianiu przez kościół robienia zakupów w niedzielę) Nic 15.10. 1998 (por. Módl się i pracuf)_% Nawet powierzają kapitał specjalistom ponosi się ryzyko. Prędzej uwierzę w rozpustę bez gr z₍\ w zysk bez ryzyka l\voja llfr/ii 1998/3 (por. grzech rozpustny)

Zestawienie postaci tradycyjnej z postacią zmodyfikowaną (.. apel do masowej wyobraźni,,.²) (Miodek, 1981: 12) prowadzi do rcintcrprct.ic znaczeniowej, ma zainteresować, zaciekawić grą językową i zachęcić do prze czytania artykułu. „Mówi się powszechnie coraz częściej pisze .1 Miodek iź forma ujmowania przedmiotu, wyprzedzająca użycie rozumowej opci.u n odbiorczej, jest dziś dla psychologii odbioru tekstu prasowego czymś na ważniejszym. Stąd coraz częstsze wygrywanie na znajomej i prze.¹ odbioi-ców zapamiętanej nucie, eksploatowanie starych pomysłów. A wszystko w celu osiągnięcia tak lub inaczej pojętej efektywności tekstu'¹ (Miodek, 1 °S 1 122), Właśnie „odświeżone" wykorzystanie starych pomysłów, zderzenie sic rcotypu z oryginalnością i nicszablonowością dynamizuje czytelnika zachęcając do zapoznania się z tekstem.

Bibliografia:

Bąba, S., 1982, „Główne typy innowacji frazeologicznych'¹, [w]: Stałość .    . .

zwiąsków frazeologicznych, red, A, M. I.ćwieki, 1 ublin, s. 17 25

Bąbu, S., 1989, Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny. Po/nan.

Bąba, S., 1988, „Zagadnienia aktualizacji frazcologizmów w języku poetyckim lózc ta Barona, [w:] Z problemów frazeologii polskiej i słowiańsko' I . ird M sai. p Rytel, WroobtWi $, 123-140,

Buttler, D. 1982, „Znaczenia strukturalne a znaczenie realne stałych w i kcw \v> zowyeh (Paralele frazeologii i slowotwórstwa)², (w:) Z problemów    c

polskiej i słowiańskiej /, red. M. Hasaj, D. Rytel, \Vrocł,iw-\\ arszawa K.:.ikó\' s. 49-56.

. wiiBPfllł ł,^1 i	kTi
		lv:A'v^! v.Cp b

_

1

Unucm .....tn«k językowy, łUmowiąoy n«a\v<j potencjału trrAoiowego (pojęciak cu>ją w . .. .

wymienia lego potencjału mówiący prmvołv\jo (o<ll\vai?») w chataMe. c tego    \..Cr, m .

2

(Chlcbdt, 1991: 27),